دیدی من – کراش کۆرس
لە ئینگلیزییەوە: د. کۆیار شێرکۆ
بیهێنه پێش چاوی خۆت، دانیشتوویت و ته‌ماشای فیلمێکی نوێ ده‌که‌یت، یان له ئۆتۆمبێله‌که‌تدا ڕادیۆکه داده‌گیرسێنیت. مێشکت له‌و ساته‌دا چی ده‌کات؟ به دڵنیاییه‌وه کۆمه‌ڵێک کاری زۆر. له هه‌مان کاتدا، مێشکت کار بۆ تێگه‌یشتن له‌و میدیایه ده‌کات که به‌رکه‌وتنت له‌گه‌ڵیدا هه‌یه. بۆ هه‌موو کاردانه‌وه‌یه‌کی ئاگامه‌ندانه‌ت به‌رامبه‌ر میدیا، مێشکت نائاگامه‌ندانه کاردانه‌وه‌ی هه‌یه. بێگومان زۆرن ئه‌و شتانه‌ی مێشکمان ئۆتۆماتیکی ئه‌نجامیان ده‌دات، بۆ نموونه به سییه‌کانمان ده‌ڵێت هه‌ناسه بده و به دڵیشمان ده‌ڵێت لێ بدات. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی زۆرێک له‌م کاره ئۆتۆماتیکییانه سوودبه‌خشن، کۆمه‌ڵێکی تر هه‌ن به پێچه‌وانه، زیانیان هه‌یه، به‌تایبه‌ت کاتێک باسی میدیا ده‌که‌ین.
که‌واته کاردانه‌وه‌ی مێشکمان بۆ میدیا چۆنه؟ بۆ ئه‌وه‌ی تێگه‌شتنێکی باشمان بۆ میدیا هه‌بێت، ده‌بێت به‌سه‌ر ته‌زووه خراپه‌کانی مێشکماندا زاڵ بین، ئه‌نجامدانی ئه‌مه‌ش ئێجگار قورسه.
دوایین جار که‌ی بوو بیرت له داخستنی قه‌یتانی پێڵاوه‌کانت کرده‌وه؟ به‌ڕاست قه‌ت بیری لێ ده‌که‌یته‌وه؟ ڕه‌نگه له‌و کاته‌وه‌ی فێر بوویت، بیرت لێ نه‌کردبێته‌وه، چونکه مێشکت ئۆتۆماتیکی پڕۆسه‌که ئه‌نجام ده‌دات. ئه‌مه پێی ده‌گوترێت میمۆری ماسولکه. مێشکمان ئێجگار کارامه‌یه له ئاسانکردنی کاره ڕۆتینییه‌کانماندا. ئه‌مه‌ش له پێناو که‌مکردنه‌وه‌ی ماندووبوونی مێشکدایه، تا کاتێکی که‌متر و وزه‌یه‌کی که‌مترت پێویست بێت بۆ ئه‌نجامدانی کاره‌کان. وای دابنێ مێشکت وه‌ک کۆمپیوته‌رێکه و له هه‌موو کاتێکیدا ڕامێکی زۆری هه‌یه به‌کاری بهێنێت، بۆ ئه‌وه‌ی زۆرترین سوود له‌م هێزه وه‌ربگرێت، پشت به پلانێک ده‌به‌ستێت پێی ده‌وترێت ”سکیما”
سکیما ڕێگەیه‌که که مێشک له ڕێیه‌وه له شتێک؛ له ده‌ره‌نجامه باشه‌کانی شته‌که و ستراتیجی گه‌یشتن پێی تێ ده‌گات. مرۆڤ هه‌ر ڕۆتینێکی هه‌بێت سکیمایه‌کیشی هه‌یه بۆ کارکردن له‌سه‌ر ئه‌و ڕۆتینه. که‌واته چی ده‌رباره‌ی وه‌رگرتنی هه‌واڵ؟ به‌یانییان به‌ر له‌وه‌ی مۆبایله‌که‌ت بگریت به ده‌سته‌وه و له تویته‌ر به دوای تازه‌ترین مانشێتدا بگه‌ڕێیت، یان به‌ر له داگیرساندنی تیڤییه‌که‌ت، مێشکت جگه له‌وه‌ی ئۆتۆماتیکی ئاماده‌یه بۆ هه‌ڵگرتنی مۆبایله‌که و داگیرساندنی تیڤییه‌که، هاوکات به شێوه‌یه‌کی ئۆتۆماتیکیش ئاماده‌یه بۆ شێوازی تێگه‌شتنی تۆ له هه‌واڵه‌کان. هه‌موو ئه‌و کارامه‌ییه‌ی مێشکمان، که بۆ شتنی دان و ده‌رگاکردنه‌وه پێویسته، له هه‌ندێک دۆخی تردا زیانبه‌خشه، بۆ نموونه کاتێک مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ زانیاری ئاڵۆز و نوێدا ده‌که‌ین، مێشکمان له‌سه‌ر کورتکردنه‌وه‌ی ڕێگەکان ڕاهاتووه، ڕێگە کورته‌کانیش ڕێگەی خراپن کاتێک ده‌مانه‌وێت له ڕێیانه‌وه به حه‌قیقه‌تی میدیا بگه‌ین.
که‌واته ئایا هیچ به‌شێک له مێشکدا هه‌یه بۆ ڕێگرتن و پاراستنمان له‌مه؟ نه‌خێر! هه‌واڵه خراپه‌که ئه‌وه‌یه که ڕێک پێچه‌وانه‌که‌ی دروسته. مێشکی مرۆڤ شتێکی ئێجگار ئاڵۆزه. ده‌توانین شتێکمان بیر بکه‌وێته‌وه که دوانزه ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ڕووی داوه، به‌ڵام بیرمان ده‌چێته‌وه به‌یانی چیمان خواردووه. لیریکی چه‌ندین گۆرانیمان له‌به‌ره، به‌ڵام ناوی ئه‌کته‌رێکمان بیر ده‌چێته‌وه. بۆ هه‌موو ئه‌م ناڕێکییانه‌ش، مێشکمان کار له‌سه‌ر ته‌واوکردنی وێنه‌کان ده‌کات. کاتیک قسه له‌سه‌ر هه‌ستی بینین ده‌که‌ین، ده‌توانێت کۆمه‌ڵێک خاڵ له شێوه‌ی ورچێکی پاندادا ببینیت، به‌مه‌ش ده‌وترێت یاسای داخستن. کاتێک به‌ر میدیا ده‌که‌وین، به‌رده‌وام هه‌وڵ ده‌ده‌ین جۆرێک له داخستن دروست بکه‌ین، مێشکیشمان ئه‌م کاره به شێوه‌یه‌کی ئۆبجێکتیڤ ئه‌نجام نادات. هه‌ر جارێک زانیارییه‌کی نوێ وه‌رده‌گرین و ده‌مانه‌وێت وێنه‌که ته‌واو بکه‌ین، ئه‌زموون و زانیاری ڕابردووی ژیانمان به‌کار ده‌هێنین. بۆ نموونه کاتێک ئه‌م مانشێته ده‌خوێنیته‌وه ”دیکاپریۆ و وینسڵێت دیمه‌نه ئه‌فسوناوییه‌که‌ی تایتانیک دووباره ده‌که‌نه‌وه” زانیارییه له‌پێشینه‌کانت به‌کار ده‌هێنیت بۆ پڕکردنه‌وه‌ی بۆشاییه‌کان. تۆ ده‌زانیت که فرانک دیکاپریۆ و ماگی وینسڵێت به‌شدارییان له‌و فیلمه‌دا نه‌کردووه، که‌واته ده‌بێت مانشێته‌که ئاماژه بێت بۆ لیۆناردۆ دیکاپریۆ و که‌یت وینسڵێت. ئه‌م ویسته بۆ ماوه‌یییه که کار له‌سه‌ر پێکه‌وه به‌ستنی خاڵه‌کان ده‌کات و ده‌یه‌وێت له بری به‌شه‌کان، هه‌موو ببینێت، هۆکاری لاوازی مرۆڤه به‌رامبه‌ر زانیاری هه‌ڵه.
یه‌كێكی تر له كاردانه‌وه بێسووده‌كانی مێشك بریتییه له یاده‌وەری هه‌ڵه. هه‌ندێک جار كه ناتوانین به ته‌واوی ورده‌كاری ڕووداوێكمان بیر بكه‌وێته‌وه، مێشكمان خۆی بۆشاییه‌كان به شتێكی قایلكه‌ر پڕ ده‌كاته‌وه.
یه‌كێكی تر له كاردانه‌وه بێسووده‌كانی مێشك بریتییه له یاده‌وەری هه‌ڵه. هه‌ندێک جار كه ناتوانین به ته‌واوی ورده‌كاری ڕووداوێكمان بیر بكه‌وێته‌وه، مێشكمان خۆی بۆشاییه‌كان به شتێكی قایلكه‌ر پڕ ده‌كاته‌وه. بۆ نموونه، ڕووداوێكی دزیكردن ڕوو ده‌دات و تۆش ده‌یبینیت، دواتر پۆلیس دێن و لێت ده‌پرسن، ”تیشێرتی دزه‌كه چ ڕه‌نگ بوو؟” تۆش بیر ده‌كه‌یته‌وه، به‌ڵام ڕووداوه‌كه ئه‌وه‌نده خێرا ڕووی داوه ناتوانیت دڵنیا بیت و بیرت ناكه‌وێته‌وه. له په‌ناوه، شایه‌تێكی تری ڕووداوه‌كه ده‌ڵێت، ”پێم وابێت مۆر بوو.” تۆش له‌وانه‌یه له‌ناكاو بیرت بكه‌وێته‌وه كه تیشێرتێكی مۆری له‌به‌ردا بووه. ئه‌مه مانای ئه‌وه نییه كه تۆ ده‌ته‌وێت درۆ بكه‌یت. به‌ڵكو مێشكت به‌م جۆره بیر ده‌كاته‌وه، ”به‌ڵێ، له‌وه ده‌چێت وابێت.” خه‌تی جیاكه‌ره‌وه‌ی نێوان یاده‌وه‌ری و خه‌یاڵكردنیش له‌وه باریكتره كه دركی پێ بكرێت.
كێشه‌ی یاده‌وه‌ری هه‌ڵه‌ش به تایبه‌ت له‌گه‌ڵ زانیاری هه‌ڵه و هه‌واڵی دروستكراودا، ئه‌وه‌یه كه دروستكردنی یاده‌وه‌ری زۆر ئاسانتره له گۆڕینی یاده‌وه‌ری. بۆیه كاتێك په‌یجێكی فه‌یسبووك هه‌واڵێكی ناڕاست به جیهاندا بڵاو ده‌كاته‌وه، دواتر بۆ خوێنه‌ران ئاسانتره كه ئه‌و هه‌واڵه درۆیه‌یان بیر بكه‌وێته نه‌ك گۆڕانكاری له یاده‌وه‌رییاندا بكه‌ن سه‌باره‌ت به‌و هه‌واڵه، ته‌نانه‌ت ئه‌و كاته‌یش كه زانیارییه دروسته‌كه‌یان ده‌ست ده‌كه‌وێت.
یه‌كێكی تر له‌و كارانه‌ی كه كات بۆ مێشك ده‌گه‌ڕێنێته‌وه، گه‌ڕانه به دوای ئه‌و زانیارییانه‌دا كه خۆمان پێشتر باوه‌ڕمان پێی هێناوه. ئه‌مه‌ش پێی ده‌وترێت لاگری پشتڕاستكردنه‌وه. له ڕاستیشدا، ئه‌مه كێشه‌یه‌كی ئێجگار گه‌وره‌یه.
هه‌ر یه‌كێك له ئێمه كه به‌یانیان له خه‌و هه‌ڵده‌ستین، جۆرێك له تێگه‌شتنی هه‌ڵه یان لاگریمان هه‌یه. لاگری ده‌رباره‌ی به‌یانیان زوو و شه‌وانی دره‌نگ. لاگری ده‌رباره‌ی كۆنزێرڤاتیڤیزم و لیبڕالیزم، لاگری ده‌رباره‌ی خوێندنه‌وه‌ی هه‌واڵ یان ته‌ماشاكردنی له تیڤی. به‌م جۆره زانیارییه لەپێشینه‌كانی ژیانمان ناچارمان ده‌كه‌ن كه به ڕێگەیه‌كی دیاریكراو له شته‌كان تێ بگه‌ین و باوه‌ڕیان پێ بكه‌ین. بۆیه كاتێك به‌ر زانیارییه‌كی نوێ ده‌كه‌وین، له ناویدا به دوای ئه‌و شتانه‌دا ده‌گه‌ڕێین كه خۆمان پێمان ڕاسته و پێشتر لێی تێگه‌شتووین و باوه‌ڕمان پێی هێناوه. ئه‌مه له ڕووی هه‌ڵسوكه‌وت و سۆزداریشه‌وه زۆر ئاسانتره، كه ته‌نها مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ئه‌و شتانه‌دا بكه‌ین كه خۆمان باوه‌ڕمان پێی هه‌یه. واتا گه‌ر ئێمه په‌یامێكی نوێمان پێ بگات و تێگه‌شتنه هه‌ڵه‌كانمان پشتڕاست بكاته‌وه، ئاماده‌ییه‌كی زیاترمان تێدایه كه باوه‌ڕ به‌و په‌یامه بهێنین. له به‌رامبه‌ریشدا گه‌ر په‌یامه‌كه پێچه‌وانه‌ی تێگه‌شتنه‌كانمان بێت، ئه‌گه‌ری ڕه‌تکردنه‌وه‌ی زیاتره.
ده‌توانین له لاگری پشتڕاستکردنه‌وه، ئه‌و مانایه‌ش بخوێنینه‌وه كه گه‌ر من و تۆ هه‌ردووكمان به‌ركه‌وتنمان له‌گه‌ڵ هه‌مان میدیادا هه‌بێت، دوو تێگه‌شتنی ته‌واو جیاوازمان بۆی ده‌بێت.
تۆڕه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانیش ڕێگرێكی گه‌وره‌ن له به‌رده‌م مێشكماندا، زۆرینه‌ی پلاتفۆرمه‌كانی وه‌ك فه‌یسبووك، تویته‌ر و ئینستاگرام كار له‌سه‌ر پاداشتكردنی لاگرییه هه‌ڵه‌كانمان ده‌كه‌ن كه بۆ پشتڕاستكردنه‌وه‌ی تێگه‌شتنه هه‌ڵه‌كانمان پێویستن. ئه‌م كۆمپانیایانه ده‌یانه‌وێت تۆ زۆرترین كاتیان له‌گه‌ڵ به‌سه‌ر ببه‌یت، له‌به‌ر ئه‌وه ئه‌لگۆریتمه‌كانیان به جۆرێك ئاماده كراون ئه‌و شتانه‌مان نیشان بده‌ن كه ئاره‌زوویان ده‌كه‌ین. ئه‌مه‌ش شتێكی ئاسایی ده‌بوو گه‌ر ڕێژه‌ی لە سەدا ٣٨ی كه‌سانی پێگه‌شتووی ئه‌مریكا بۆ وه‌رگرتنی هه‌واڵ پشتییان پێی نه‌به‌ستایه.
Copyright © DidiMn.com. All rights reserved.
