دیدی من
ڕابەر فاریق
سه‌ره‌تایەک بۆ چوونه‌نێو شارێکی تر
ئه‌م ڕۆمانه، وێڵگه‌ی یاده‌وه‌رییه گریمانکراوەکانی یوسف عیزه‌دین، ڕۆمانێکه ڕه‌هه‌ندگه‌لی جیاواز و قووڵ و ئێستێتیکیی لێ ده‌بێته‌وه و ده‌مانبا به‌ره‌و ده‌روازه‌ی گه‌لێک ڕوانینی په‌نهان و له‌وێوه‌یش وەک ئه‌فسوون په‌لکێشمان دەکا و ڕووبه‌ڕووی ده‌روون و فه‌نتازیا و حه‌قیقه‌تگه‌لێکی په‌یپێنه‌براومان دەکاته‌وه.
له سه‌روه‌ختی خوێندنه‌وه‌ی پاژی یەکه‌مدا، یەکه‌مین پاڵه‌وان که خۆی مانیفێست دەکا، و وەک کارەکته‌رێکی وه‌ستاو له میانه‌ی فه‌نتازیاکانی و حه‌قیقه‌تدا، تووشی ئێستگه‌لێک و ڕامانگه‌لێکی قووڵمان دەکا، به‌م واته‌یه‌ی ده‌خوازێ به شێوازێکی دی و به چاوێکی دی، ته‌ماشای هونه‌ر و که‌سەکان و دنیا بکا و بونیادی سیفاتگه‌لێکیش له نێو خۆیدا بچه‌سپێنێ، ئه‌م کارەکته‌ره‌یش فه‌رهاد تانجووریی دووه‌مه. ئه‌م کارەکتەره به‌وه ده‌ست دەکا به گێڕانه‌وه‌ی یاده‌وه‌رییەکانی، که باپیری نهێنییەکی په‌نهانی هه‌بووه و هه‌رگیز بۆ ئه‌م نه‌یدرکاندووه، دواتر ده‌چێته سه‌ر ئه‌وه‌ی که ڕۆژێک له قوتابخانەکه‌یدا به‌ڕێوه‌به‌رەکه‌ی بانگی دەکا و پێی ده‌ڵێ که قوتابییەک هاتووه‌ته نێو قوتابخانه، هه‌مان ناوی ئه‌می هه‌یه، ته‌نانه‌ت له ڕه‌نگ و ده‌نگیشدا گه‌لەک له یەکتریی نزیکن، بۆیه به‌ڕێوه‌به‌رەکه بڕیار ده‌دا له‌سه‌ر باجی قوتابییه تازەکه‌دا بنووسێ ”فه‌رهاد تانجووریی یەکه‌م”. به‌مه، فه‌رهاد تانجووریی دووه‌م ده‌شڵه‌ژێ و تووڕه‌یی نێوچه‌وانی به‌جێ ناهێڵێ، به‌ڵام دوابەدوای ماوه‌یەک، ئه‌مه‌ی له‌بیر ده‌چێته‌وه، ئه‌م حاڵه‌ته کتووپڕه‌یش له کاتێکدایه که دایکوباوکی سه‌فه‌ر دەکه‌ن، واته ده‌چن بۆ حه‌ج و به شێوه‌یەکی نه‌زانراو ون ده‌بن، وەک ئه‌وه‌ی سه‌رچاوه‌یان وه‌هم بێ، دوای ئه‌مه، کوڕەکه‌یان، واته فه‌رهاد تانجووریی دووه‌م، قوتابخانه به‌جێ ده‌هێڵێ و بۆ کۆکردنه‌وه‌ی سه‌رمایه و دابینکردنی بژێویی ژیانی، هه‌مان ئه‌و کاره دەکا، نیگارکێشیی په‌نهان، که وا له باپیریه‌وه وەک پیشه بۆ باوکی ماوه‌ته‌وه و دواجاریش بۆ ئه‌م. له سه‌روه‌ختی کارکردنیدا، ڕۆژێک، موشته‌رییەک دێته کنی و هه‌رچی نیگارێک دەکڕێ، زیاد له‌و پاره‌یه ده‌دا که خاوه‌ننیگار مه‌زه‌نده‌ی فرۆشتنی کردووه، ئه‌مه‌یش دواتر هۆیەکه‌ی ڕوون ده‌بێته‌وه، به‌وه‌ی کڕیارەکه پێی ده‌ڵێ ئه‌م نیگارانه‌ی که تۆ دروستیان دەکه‌ی، به‌ده‌ر له هێزی تۆ، هێزێکی دی له پشتیانه‌وه ئاماده‌یه، هاوکاتیش وەک ئه‌وه‌ی پێکهاته‌ی مردووەکانیان گرتبێته خۆ، وه‌هان. ده‌شێ ئه‌مه‌یش یەکێک بێ له‌و فاکته‌رانه‌ی که موشته‌رییەکان که‌مه‌ندکێش دەکه‌ن به‌ره‌و خۆیان، دوابه‌دوای هه‌موو ئه‌مانه‌یش، هه‌مان کڕیار کتێبی سۆفییەک بۆ فرۆشیارەکه، فه‌رهاد تانجووریی دووه‌م، ده‌هێنێ تا بیخوێنێته‌وه. دوای تێپه‌ڕینی چه‌ند ڕۆژێک به‌سه‌ر ئه‌م هه‌موو شتانه‌دا و خوێندنه‌وه‌ی کتێبەکه، دواجاریش به‌رجه‌سته‌بوونی ئه‌فسوونگه‌لێکی سه‌یر له نێویدا، هاوکاتیش هاتنه‌وه‌ی هه‌مان موشته‌ری و نواندنی بێده‌نگییەکی کوشنده، وەک ئه‌وه‌ی بزانێ فرۆشیارەکه ته‌مه‌ننای ئه‌وه دەکا کڕیارەکه‌ی قسه بکا، کڕیارەکه له‌باره‌ی کتێبی سۆفییەکه ده‌ڵێ: ”وشەکان به‌شێک نین له دنیای ده‌نگی ڕاسته‌قینه، به‌ڵکو ته‌نها وه‌همگه‌لێکن و هیچ په‌یوه‌ندییەکیشیان به‌و شتانه‌وه نییه، که قه‌وله گوزارشتی لێ بکه‌ن و ئێمه‌ش پێمان وایه گوزارشت له‌و شتانه دەکه‌ن که مه‌به‌ستمانه بیانئاخنینه نێو نووسینه‌وه.” ئیدی فه‌رهاد تانجووریی دووه‌می خاوه‌ندوکان، سه‌ری له‌مه ده‌سووڕمێ و تووشی ڕاچڵەکان ده‌بێ. لێره‌دا، ئه‌گه‌ر ئێمه وەک خوێنه‌ر له‌م چه‌ند حاڵه‌ته تێکچڕژاوانه و هاوکاتیش یەکله‌دواییەکترییه‌دا، ڕابمێنین، ده‌ردەکه‌وێ که ئه‌و شته‌ی کڕیارەکه له‌باره‌یه‌وه ده‌په‌یڤێ، ته‌عبیرکردنه له ناوه‌وه‌ی کتێبه قووڵ و ئه‌فسوونهه‌ڵگرەکان. به‌و واته‌یه‌ی هه‌رچی کتێبی پڕ لقوپۆپ هه‌ن، ئێستێتیکا و ڕه‌هه‌نده قووڵەکانی جواننووسی له به‌رده‌م مانا و ده‌ربڕینه په‌نهان و ئامادەکانیاندان و تا ئه‌وپه‌ڕی چوونه‌ته نێو ناخ و جه‌وهه‌ری مرۆڤ، که‌واته ئه‌م په‌ڕه‌گرافه‌ی سه‌ره‌وه، هه‌م ته‌عبیر له ئه‌ودیوی (نادیاریی لایه‌نەکان) نووسینه جیدییەکان دەکا، هه‌م ئه‌مه‌یش مانیفێست دەکا که مادام مرۆ کتێب ده‌نووسێ، مومکینه به‌شێک له خه‌سڵه‌ته سه‌رەکییەکانی هه‌ڵبگرێ، چونکه ده‌رهاویشته‌ی کێشه گه‌ورەکانی خۆیه‌تی.
له سه‌ره‌وه باسمان له نهێنیی کارکردنەکه کرد، ئه‌م پنته پێویستی به له‌سه‌روه‌ستانێکی ورد هه‌یه، به‌و واته‌یه‌ی که هه‌ر کارکردنێک نهێنییەکی له پشته‌وه نه‌بێ، وەک ئه‌وه وه‌هایه که ته‌لیسمێکی تێدا نه‌بێ، تا هه‌م قووڵاییەکانی به ساناییی که‌شف نه‌بن، هه‌م ئه‌وانی دیکه‌یش قایل بکا به خۆی، ئه‌مه‌یش ئه‌وه به‌یان دەکا که به‌شێک له مانه‌وه، به‌شێک له نهێنی به‌رجه‌سته دەکا، ته‌نانه‌ت فه‌زایەکیشی بۆ ده‌خوڵقێنێ، تا خۆی نماییش بکا، ئیدی، به‌شێک له‌م نهێنییه‌یش جوانی له خۆدا هه‌ڵده‌گرێ و ده‌بێ به کۆمەککار بۆ هه‌ر کارێک که داهێنه‌رانه‌یه و هێزی چه‌سپاندنی گومان درێژ دەکاته‌وه.
دوابه‌دوای ئه‌مانه‌یش، دەکه‌وینه به‌رانبه‌ر وێنه‌یەکی دی له‌م ڕۆمانه‌دا، وێنه‌یەک که تووشبوونی یەکه‌م نه‌خۆشیی فه‌رهاد تانجووریی دووه‌م، به‌رجه‌سته دەکا، ئه‌م نه‌خۆشییه‌یش له‌مه‌وه سه‌رچاوه‌ی گرتووه، که ئه‌م کارەکتەره ویستوویه‌تی سکێچێک بکێشێ، که ته‌نها له نێو وشه و په‌ڕه‌گرافگه‌لێکی کتێبیه دیارییەکه‌ی کڕیارەکه‌یدا بینیویه‌تی، ئه‌گینا ده‌شێ ئه‌مه هه‌ر وه‌همێک بێ، وه‌همێکی وێنه‌یی، که نووسه‌ره وێنەکێشەکان ده‌یخوڵقێنن، جودا له‌مه‌یش، نه‌گه‌ڕانه‌وه‌ی کڕیارەکه و نه‌بردنه‌وه‌ی کتێبه به‌نرخەکه‌ی و پێنه‌گه‌یاندنی هه‌واڵی ئه‌وه‌ی که ئه‌م کارەکتەره لە کنی قورس دەکه‌وێته‌وه، نه‌خۆشییەکه‌ی قووڵ و قووڵتر ده‌بێته‌وه، بۆیه کاتێک ده‌چێ بۆ کن دکتۆرێکی نه‌خۆشییه ده‌روونییەکان، هیچ چاره‌سه‌رێک وه‌رناگرێ، وەک ئه‌وه‌ی ئه‌م کاره‌ی نهێنییەکی دیکه‌ی له نێو خۆدا هه‌ڵگرتبێ و به هۆی که‌شفنەکردنی کۆدەکانی ئه‌م نهێنییه، تووشی نه‌خۆشییەکی وه‌ها هاتبێ، دواتر و پاش درێژکردنه‌وه‌ی دیالۆگەکان دکتۆر ئه‌مه‌ی پێ ده‌ڵێ، که مه‌گه‌ر ته‌نها به سه‌فه‌رکردن بۆ شاری تانجور باش ببی، ئه‌گینا مومکین نییه له‌مه ته‌ندروستتر ببی، به‌ده‌ر له‌مه‌یش، پێی ڕاده‌گه‌یه‌نێ که به هیچ شێوه‌یەک سه‌ر نەکاته‌وه به‌م شاره‌ی که ئێسته تێیدا ده‌ژێی، چونکه مانه‌وه‌ی له‌وێدا، مانه‌وه‌ی نه‌خۆشییرکه‌یه و هیچی دی، هاوکاتیش درکه‌ونه نێو باسێکی دی، باسێک که شایه‌نی هه‌ڵوه‌سته‌بۆکردنه، به‌و واته‌یه‌ی که دکتۆررکه له نێوه‌ڕاستی دیالۆگرکه‌یدا له‌گه‌ڵ فه‌رهاد تانجووریی دووه‌م، پێی ده‌ڵێ که ڕه‌نگه تۆ ئێسته مردوو بی، هاوکات منیش، به‌ڵام بشتوانین قسه بکه‌ین، چونکه زۆربه‌ی مردوورکان تا ماوه‌یرکی درێژ نازانن که مردوون.
بۆ ئه‌م باسه، ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێینه‌وه بۆ ئایینی ئیسلام، کۆمەکێکی باشمان دەکردرێت، به‌و واته‌یه‌ی که ئه‌مه مانیفێست دەکا و ڕایده‌گه‌یه‌نێ که مرۆڤ وه‌ختێک به یەکجاری دنیا به‌جێ ده‌هێڵێ، هه‌ر ئه‌و کاته و له‌گه‌ڵ ئه‌و کۆمه‌ڵه خه‌ڵکه‌ی که له گۆڕێکدا ده‌ینێژن، ده‌چێ بۆ گۆڕستان، له‌وێدا وه‌ها ده‌زانێ که خه‌ریکی ناشتنی که‌سێکی دیکه‌ن، تا ئه‌و وه‌خته‌ی که خۆڵی به‌سه‌ردا دەکه‌ن و ماڵئاوایی لێ دەکه‌ن، ئه‌ویش وه‌ها ده‌زانێ که واده‌ی ئه‌وه‌یه له‌گه‌ڵیاندا بڕوا، به‌ڵام کاتێک ده‌یه‌وێ له‌ەنێو تابووتەکه‌دا هه‌ڵبستێ، سه‌ری خۆی دەکێشێ به به‌ردەکانی چوارده‌وری. ئه‌مه‌ی سه‌ره‌وه‌یش، که یوسف عیزه‌دینی ڕۆماننووس باسی لێ دەکا، هه‌مان ئه‌و وێنه‌یه‌یه، به‌ڵام بهە‌شێوه‌یەکی جیاواز و ئه‌ده‌بی، دیاره ئه‌مه‌یش به هه‌ر شێوه‌یەک بێ، ده‌رخه‌ری توانستی باڵای ڕۆماننووس پیشان ده‌دا، چونکه بەکارهێنانی ئایین وەک که‌ره‌سته‌ی ئه‌ده‌بی، وەک جوڵاندنی ڕۆبۆته به‌ەشێوه‌ی مرۆڤ، هاوکاتیش ده‌سه‌ڵات، هه‌ر مرۆڤێکیش نه‌توانێ به شێوه‌یەکی هونه‌ری و ئاگایی ئه‌م کاره ئه‌زموون بکا، مومکین نییه بتوانێ باس له بوونی خۆی بکا وەک هه‌بوویەک، که جوانی و ڕه‌هه‌نده گه‌وره و بچووکەکانی مرۆڤ قووڵتر بکاته‌وه. که‌واته، لێره‌دا ده‌گه‌ین به ئه‌م ئه‌نجامه: به‌رجه‌ستەکردنی ئایین وەک ئه‌وه‌ی که ده‌مانه‌وێ و به شێوه‌یەکی هونه‌ری، گه‌رەکی به قووڵی فه‌نتازیاکانمان، هاوکاتیش باڵاییمان هه‌یه تا سه‌رکه‌وتن خۆی بچه‌سپێنێ، ده‌نا شکستێکی ئاماده به‌سه‌ر ده‌قەکاندا زاڵ دەکه‌ین، له نائاگاییدا.
له دواجاردا، فه‌رهاد تانجووریی دووه‌م، به ناچاری سه‌ری خۆی هه‌ڵده‌گرێ بۆ شاری تانجوور، له‌وێدا ژیان و کارکردن و ته‌نانه‌ت ئینسانەکانیش به جۆرگه‌لێکی دیکه‌ن، یان ڕه‌نگه له پێش چاوی ئه‌م کارەکتەره‌دا خۆیان وه‌ها بنووێنن، سه‌رسووڕمانێکی بێئه‌ندازه‌یش به‌ره‌وڕووی ئه‌م کارەکتەرە (وێنهکێشە) ده‌بێته‌وه، ئه‌مه‌یش به هۆی ئه‌وه‌ی که‌وا له سه‌ره‌تادا و له‌باره‌ی نزیکبوونه‌وه‌ی ڕۆژی کاسیا جای (ئه‌و ڕۆژه، ڕۆژی مۆمداگیرساندن و ئاگرکردنه‌وه و وه‌دوور خستنه‌وه‌ی تاریکییه له ڕێگه‌ی ڕۆشناییه‌وه)، تیراماها، که ئافره‌تێکه و له نزیک ئه‌و شوێنه‌ی ئه‌م وێنەکێشه خه‌ریکی کاری خۆی ده‌بێ، باسی ئه‌وه بۆ له‌گه‌ڵ فه‌رهاد دەکا که چۆن ده‌بێ بنه‌چه‌ت شارێک بێ و سه‌روه‌ختی ڕۆژی بۆنه‌کانی نه‌زانی؟ ئه‌مه یەکه‌م شۆکه که به‌ره‌و ڕووی وێنەکێشەکه ببێته‌وه.
لێره‌وه، سه‌پاندنی هه‌ر بۆنه‌یەک، وەک نواندنی به‌شێک له بنه‌ماکانی ئه‌مرکردن هه‌ڵده‌گرێ، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌مریش له‌سه‌ر هه‌مان خاڵ چڕ ده‌بێته‌وه، ئه‌مه‌یش به شێوه‌یەک خراوه‌ته نێو ئه‌م ڕۆمانه، که خوێنه‌ر ئه‌گه‌ر نیشته‌جێی شوێنکاتی ئاگایی نه‌بێ و نه‌توانێ له‌م په‌ڕه‌گرافانه ورد ببێته‌وه، ده‌شێ وەک ساده‌نووسییەک ته‌ماشایان بکا، بۆیه گه‌رەکه ئێمه له سه‌روه‌ختی خوێندنه‌وه‌ی ڕسته‌دا، ڕه‌چاوی مه‌فهوومی پشت ڕستەکه بکه‌ین، له‌پاڵ مه‌فهوومه ڕاڤەکراوەکه‌دا (دەرەکییەکه).
Copyright © DidiMn.com. All rights reserved.
