دیدی من – ژیوار جه‌وهه‌ر
یه‌كێك له‌و تایبه‌تمه‌ندییانه‌ی كه ڕۆمانی هه‌ڵه‌ی ناو ئه‌ستێره‌كانی به‌ختمانـی جۆن گرینـی پێ جودا ده‌كرێته‌وه، ئه‌و تێكه‌ڵاوكردنه‌یه كه له نێوان ئه‌فسانه و ئه‌ده‌بیاتی كلاسیكیدا له‌گه‌ڵ چیرۆك و كاراكته‌ره‌كانیدا ده‌یكات، به‌شێوه‌یه‌ك زۆرێك له كاراكته‌ره‌كانی له ته‌مه‌نی لاویه‌تیی دان و له جیهانێكی مۆدێرنه‌دا ده‌ژین، به‌ڵام شێوازی بیركردنه‌وه‌یان سه‌ر به‌م سه‌رده‌مه نییه، وه‌ك ئه‌وه‌ی ده‌بوایه ئه‌وان له سه‌رده‌مێكی زووتردا له‌دایكبوونایه. یه‌كێك له هۆكاره‌كانی ناوداربوونی ڕۆمانی هه‌ڵه‌ی ناو ئه‌ستێره‌كانی به‌ختمان به‌كارهێانی زۆری مێتافۆر و ئه‌م تێكه‌ڵاوكردنه بوو. ده‌تواندرێت بگوترێت ئه‌م ڕۆمانه ڕۆمانێكی چین چینه، به شێوه‌یه‌ك كه ئه‌گه‌ر خوێنه‌رێكی سه‌ره‌تایی بیخوێنێته‌وه چێژێكی جیاوازی لێ ده‌بینێت – چینه سه‌ره‌تاكانی ده‌خوێنێته‌وه – و ئه‌گه‌ر كه‌سێكی دیكه‌ش به وردی بیخوێنێته‌وه چێژێكی جیاوازتری لێ ده‌بینێت. جۆن گرین له شوێنێكدا ده‌ڵێت، ”من دیاریم بۆ ئه‌وانه هه‌یه كه كتێبه‌كه به وردی ده‌خوێننه‌وه، دیارییه‌كه‌ش ئه‌و چێژه‌یه كه له كاتی گه‌یشتن به مانای مێتافۆر و هێماكان هه‌ستی پێ ده‌كه‌ن.”
حیكایه‌تخوانی ڕۆمانه‌كه هه‌یزڵ له‌گه‌ڵ ئه‌وینداره‌كه‌ی، ئۆگه‌ستس، ڕۆمانێكیان زۆر به‌دڵه و ده‌یانه‌وێت به نووسه‌ره‌كه‌ی، پیته‌ر ڤان هاوتن، بگه‌ن و چه‌ندین پرسیاری لێ بكه‌ن ده‌رباره‌ی ئه‌وه‌ی كه دوای ته‌واوبوونی ڕۆمانه‌كه كاراكته‌ره‌كانی ناو ڕۆمانه‌كه چییان به‌سه‌ر دێ. ئانا، حیكایه‌تخوانی ئه‌و ڕۆمانه، هامسته‌رێكی هه‌یه و له چه‌ند شوێنێكی ناو ڕۆمانه‌كه ناوی ده‌هێندرێت؛ هامسته‌ر گیاندارێكی ماڵییه كه هه‌ر له مشكێكی گه‌وره ده‌چێت. كاتێك هه‌یزڵ و ئۆگه‌ستس گفتوگۆ له باره‌ی ڕۆمانه‌كه‌وه ده‌كه‌ن، به هامسته‌ره سیزیف ناوی ده‌هێنن. له یه‌كێك له چاوپێكه‌وتنه‌كاندا، ڕۆژنامه‌نووسێك پرسیار له جۆن گرین ده‌كات، ”بۆچی بڕیارتدا ناوی هامسته‌ره‌كه‌ی ئانا بنێیت هامسته‌ره سیزیف؟” ئه‌ویش له وه‌ڵامدا ده‌ڵێت، ”سیزیف هه‌میشه به‌ردێكی به‌ره‌و سه‌ره‌وه‌ی گردێك ده‌برد بێ ئه‌وه‌ی به هیچ شوێنێك بگات، هامسته‌ریش هه‌میشه به‌ده‌وری خولخولۆكه‌یه‌كدا ده‌خولێته‌وه بێ ئه‌وه‌ی به هیچ شوێنێك بگات. هه‌موو ئه‌وه‌ی من بیرم لێ ده‌كرده‌وه ئه‌مه بوو، به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا، خاوه‌نی ڕاسته‌قینه‌ی كتێبه‌كان خوێنه‌ره‌كانیانن، ده‌ی ئه‌گه‌ر ڕێگه‌یه‌كی تر، ڕێگه‌یه‌كی باشتر هه‌بێ بۆ ئه‌وه‌ی له‌م مێتافۆره تێ بگه‌ین، له‌وه باشتر نابێ!”
هامسته‌ر و خولخولۆكه‌كه‌ی | ئیلوستره‌یته‌ر: سابات عه‌باس
ئه‌گه‌رچی له ڕۆمانه‌كه‌دا له دوو بۆ سێ شوێن ناوی هامسته‌ره‌كه ده‌هێندرێت و جۆن گرینـیش پێی وایه به‌م شێوه‌یه‌ی ئاماژه‌ی پێداوه له‌یه‌ك ده‌چن، به‌ڵام ده‌توانین به‌شێوه‌یه‌كی دیكه لێی تێبگه‌ین. ده‌كرێت هامسته‌ره‌كه مێتافۆرێك بێت بۆ مرۆڤی مۆدێرنه. ئه‌گه‌ر سیزیف به‌رده‌كه‌ی بردبێته سه‌ره‌وه‌ی گرده‌كه و دواتر بۆ خواره‌وه‌ی گرده‌كه خلۆری كردبێته‌وه و ئه‌مه‌ش كارێكی بێمانا و پووچ بێت، ئه‌وا ئه‌وه‌ی هامسته‌ره‌كه، مرۆڤی مۆدێرن، ده‌یكات ته‌واو ئه‌بسێرد و بێمانه‌یه. وه‌ك چۆن هامسته‌ر ئاره‌زوو ده‌كات به ده‌وری خولخولۆكه‌یه‌كدا بسوڕێته‌وه بێ ئه‌وه‌ی به هیچ شوێنێك بگات و هیچ مه‌به‌ستێكی هه‌بێت، ته‌نیا شتێكی دووباره ده‌كات، ده‌كرێت ئه‌مه بۆ مرۆڤی مۆدێرنه‌ش ڕاست بێت، ئه‌وه‌ی كه هه‌موو ڕۆژێك ژیانێكی دووباره ده‌ژی و به ده‌وری سیسته‌مێكی دیاریكراودا ده‌سوڕێته‌وه – ئه‌مه‌ش ده‌بێته هۆی گێژبوون و بێئاگابوونی – كه‌واته سیسته‌مێك هه‌یه به ئاره‌زووی خۆی لێی ده‌خوڕێت. ئه‌وه‌ی كه هامسته‌ریش گیاندارێكی ماڵییه و ئاسان داتواندرێت ڕابهێندرێت، به هه‌مان شێوه مرۆڤی مۆدێرنه‌ش زۆر ئاسان ده‌تواندرێت په‌یوه‌ست بكرێت به سیسته‌مێكی دیاریكراو، ڕابهێندرێت و ماڵی بكرێت، هه‌ر به‌و شێوه‌یه‌ی باوك له ڕۆمانی حه‌سار و سه‌گه‌كانی باوكمـی شێرزاد حه‌سه‌نـدا ئه‌نجامی ده‌دات؛ به‌و واتایه‌ی كه ئه‌گه‌ر مرۆڤه مۆدێرنه‌كه بێته ده‌ره‌وه‌ی ئه‌و خولخولۆكه‌یه، ئه‌وا هه‌ر به گێژیی و بێئاگایی ده‌مێنێته‌وه، یان به خولخولۆكه‌كه ڕاهاتووه و داوای ئه‌وێ ده‌كاته‌وه. دواتر له ڕۆمانه‌كه‌شدا، تاكه‌شتێك كه ده‌رباره‌ی هامسته‌ره‌كه ده‌یزانین ئه‌وه‌یه كه ده‌مرێت. ئه‌وه‌ی ده‌رباره‌ی مرۆڤی مۆدێرنه‌ش ده‌یزانین ئه‌وه‌یه كه ده‌مرێت بێئه‌وه‌ی شتێكی گرنگی ئه‌نجام دابێ، شتێك كه دواتر خه‌ڵكی یادی بكه‌نه‌وه.
به‌ڵام سیزیف جیاوازه، سیزیف به‌ئاگایه. پێویسته ئێمه سیزیف وه‌ك پاڵه‌وانێك ببینین، چونكه ئه‌و ده‌زانێت ئه‌وه‌ی ئه‌نجامی ده‌دات ئه‌بسێرد و بێمانه‌یه. ئۆگه‌ستسـیش سیزیفێكی یه‌ك قاچه. ئه‌و خه‌می ڕزگاركردنی جیهانی له كۆڵناوه و به‌ره‌و سه‌ره‌وه‌ی گرده‌كه هه‌ڵده‌زنێ؛ ئه‌و یاریزانی یاریی تۆپی سه‌به‌ته‌یه و یاریزانێكی زۆر باشه، به شێوه‌یه‌ك كه هه‌ر تۆپێك هه‌ڵبدات، گۆڵ تۆمار ده‌كات. پێش ئه‌وه‌ی هه‌ست به‌وه بكات تووشی شێرپه‌نجه ئێسقان بووه و ده‌بێت یه‌كێك له قاچه‌كانی ببڕدرێته‌وه، هه‌ست به‌وه ده‌كات كه ئه‌وه‌ی ده‌یكات بێمانایه، له كاتێكدا ده‌شزانێت ڕۆژێك دێ ئه‌و ده‌مرێت و كه‌سیش ئه‌وی بیرنامێنێت، چونكه ”ڕۆژگارێك دێت ئێمه هه‌موو ده‌مرین. ڕۆژگارێك دێت كه هیچ مرۆڤێك نامێنێته‌وه ئه‌وه‌ی له یاد بێت كه هه‌رگیز كه‌سێك بوونی هه‌بووبێت، یان ئه‌وه‌ی ڕه‌گه‌زی مرۆڤایه‌تی هه‌رگیز شتێكی ئه‌نجام دابێت. هیچ كه‌سێك نامێنێته‌وه ئه‌ریستۆ و كیلۆپاترای له یاد بێت، چ جای تۆ. هه‌رشتێك كه ئه‌نجاممان داوه و بونیادمان ناوه و نووسیومانه له بیر ده‌چنه‌وه و هه‌موو ئه‌و شتانه‌ش له پێناوی هیچ دایه. له‌وانه‌یه ئه‌م زه‌مه‌نه به‌م زووانه بێت و له‌وانه‌شه دوای چه‌ندین ملیۆن ساڵی دیكه بێت، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر له وێرانبوونی خۆریش ڕزگارمان بێت، ناتوانین بۆ هه‌میشه ڕزگار بین…” (جۆن گرین، هه‌ڵه‌ی ناو ئه‌ستێره‌كانی به‌ختمان).
ئۆگه‌ستس؛ سیزیفێكی یه‌ك قاچه | ئیلوستره‌یته‌ر: سابات عه‌باس
ده‌كرێت خوێنه‌ره سه‌ره‌تاییه‌كان ئه‌م ڕۆمانه به ڕۆمانێكی ڕۆمانسیی یان سێنتیمێنتاڵ دابنێن، به‌ڵام ئه‌م لایه‌نه و چه‌ندین لایه‌نیتر هه‌ن كه ئه‌م ڕۆمانه ده‌خه‌نه ناو ئه‌و ڕۆمانانه‌ی كه سه‌ر به ئه‌ده‌بیاتی ئه‌بسێردن، ڕۆمانێك كه كاراكته‌ره‌كانی ناتوانن مه‌به‌ستێك بۆ بوونیان بدۆزنه‌وه، به‌ڵام هه‌وڵده‌ده‌ن له ڕێگه‌ی ئه‌زموون و كرداره‌كانیانه‌وه مانا دروست بكه‌ن، ”تاكه‌شتێك كه به هۆیه‌وه ده‌توانین به‌ره‌نگاریی ئه‌م پووچییه ببینه‌وه هونه‌ر و داهێنانه” (ئه‌لبێر كامۆ، ئه‌فسانه‌ی سیزیف)، یان هه‌روه‌ك پیته‌ر ڤان هاوتنـی نووسه‌ر، له نامه‌یه‌كدا بۆ هه‌یزڵ و ئۆگه‌ستس، ده‌پرسێت، ”ئایا ئه‌و مانا ڕاچڵه‌كێنه كه‌مخایه‌نه‌ی كه هونه‌ر پێمان ده‌به‌خشێت به‌هاداره؟ یان تاكه‌به‌هایه‌ك له تێپه‌ڕاندنی ئاسوودانه‌ی كاتدایه؟” (جۆن گرین، هه‌ڵه‌ی ناو ئه‌ستێره‌كانی به‌ختمان).
جۆن گرین ده‌رباره‌ی تێگه‌شتن و خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م كتێبه ده‌ڵێت، ”هه‌روه‌ك ده‌گوترێت، خاوه‌نی كتێبه‌كان خوێنه‌ره‌كانن و من هیچ كێشه‌یه‌كم له‌گه‌ڵ ئه‌وه نییه كه خه‌ڵكی كتێبه‌كه‌ی منیان به‌دڵ نه‌بێت یان ڕه‌خنه‌ی لێ بگرن، چونكه له ڕاستیدا ئه‌م كتێبانه به كتێبی خۆم نازانم. من ئیشه‌كه‌ی خۆم به باشی ئه‌نجام داوه، ئه‌وه‌ی پێم كراوه كردوومه. ئه‌وه‌ی ده‌مێنێته‌وه ده‌كه‌وێته سه‌ر خوێنه‌ر؛ ده‌بێت خوێنه‌ریش ئیشی خۆی به باشی بكات. ئه‌گه‌ر پێكه‌وه بتوانین شتێكی به‌نرخ و باش دروست بكه‌ین، ده‌ی من سوپاسگوزارم. ئه‌گه‌ریش نه‌مان توانی، ئه‌مه زۆر خراپه، به‌ڵام خۆشبه‌ختانه نووسه‌ری دیكه زۆرن.”
ئه‌م بابه‌ته له ژماره ٥٢٨ هەفتەنامەی ڕه‌خنه‌ی چاودێردا بڵاو كراوه‌ته‌وه
Copyright © DidiMn.com. All rights reserved.
