مەریوان هەڵەبجەیی
وه‌ڵامێك بۆ هه‌ڵكه‌وت محه‌مه‌د
”کوڕم، گەر نەفام بوویت، هەوڵ بدە نەفاميی خۆت نەگەیەنیتە ئەندازەیەک وابزانیت دەتوانیت گەمژەیی، بە نرخی ئەقڵ بفرۆشیت.”
لە چیرۆکێکی کۆنی چینیيەوە
لە ڕۆژانی ٢٧-٣١\٣\٢٠١٧، فێستیڤاڵی سلێمانی بۆ دەقی شانۆي کوردی، لە لایەن سەندیکای هونەرمەندانی کوردستان-لقی سلێمانی و بەڕێوه‌بەرایەتيى گشتيی ڕۆشنبیری و هونەر لە سلێمانی-بەشی شانۆ بەڕێوە چوو، هەموو ڕۆژێک دوو نماییش پێشکەش دەکرا و دوو پانێڵی جیاوازیش لە پەراوێزی فێستیڤاڵەکەدا بەڕێوە چوو. کۆی نماییشەکان ئاستێکی لاوازیان هەبوو، جارێکی تر سەلمێنەری ئەو ڕاستییە بوون کە دەقی کوردی لە ئاستێکی زۆر لاوازدایە و لەوەش زیاتر، بەشێک لە شانۆی کوردی کە ئەو دەرهێنەرانە نوێنەرایەتيی دەکەن، لە چ ئاستێکی خراپدایە.
ئەم نووسینە دەربارەی ئاستی لاوازیی نماییشەکانی فێستیڤاڵەکە و چۆنێتیی بەڕێوەچوونی نییە، کە لە ئاستێکی لاواز و تاقەتپڕووکێندا بوو، چونکە قسەکردن لەسەر ئەو فێستیڤاڵە و نماییشەکانی، پێویستی بە کۆڕ و بەرنامەی تایبەت هەیە. لێرەدا بە کورتی وەڵامی یادداشتێکی پڕ لە هەڵەی هەڵکەوت محەمەد دەدەمەوە، کە هەڵەکانی زۆر زیاترن لە لاوازییەکانی دەقەکانی فێستیڤاڵەکە و بە ئاستێک ماندووکەرترە لە بینینی نماییشەکان. هەڵەکانی هێندە زۆرن، لە ئاستی نووسینی خوێندکارێکی ئامادەیيشدا نییە. سەیرە، کاکی ئەکادیمی هێشتا زمانی دایکی خۆی باش فێر نەبووە و حوکمی ئەوە دەدات لیژنەی دەق نەشارەزان و بێئاگان لە ژانری شانۆنامە، لە کاتێکدا خۆی هێندە نەخوێندەوارە، لە یادداشتە پەرشوبڵاو و بێبنەماکەیدا، جیاوازی لە نێوان شانۆنامە و شانۆدا ناکات، لە کاتێکدا دوو ڕەگەزی جیان و شانۆنامە تا ئەو کاتەی لەسەر شانۆ نماییش نەکراوە، دەقێکی ئەدەبییە، شانۆش هەڵگری کۆمەڵێک ڕەگەزی ترە. ئەم برادەرە وەک ئەوەی خۆی کوردی نازانێت، خۆزگە ماڵپەڕی دیدی منیش پێش بڵاوکردنەوە، چاوێکیان بە یادداشتەکەیدا بخشاندایە و ئەو هەڵە زۆرانەیان بۆ چاک بکردایە و پاشان بڵاویان بکردایەتەوە. ئەم ئازیزە لە خۆیەوە وشەی زۆری فڕێ داوە و نەیزانیوە سادەترین نووسین، یان یادداشت، کۆمەڵێک چوارچێوە و پڕەنسیپی خۆی هەیە و دەبێت ڕەچاو بکرێت. هەر بۆیە یادداشتەکەی پڕە لە هەڵەی زمانەوانی و دەستووری، دەستی نەپاراستووە لە هیچ هەڵەکردنێک لە بوارەکەی خۆی، کە تێیدا خۆی بە پسپۆڕ دەزانێت، تا لەبەرچاوگرتنی ئەلفوبێی نووسین.
لە سەرەتای نووسینەکەیدا، ئاماژە بەوە دەکات شانۆنامەی کوردی وەک پێویست بوونی نییە و تا کۆتایی نووسینەکەی زیاتر لە شەش جار هەمان زانیاريی سواو و بێکەڵک چەندبارە دەکاتەوە و ڕێز لە وشە و خوێنەر و سەرەتايیترین پڕەنسیپەکانی نووسین ناگرێت. لە پەڕەگرافێکی یادداشتەکەیدا، دەڵێت: ”دەقی کوردی و لاوازیی کارەکان زۆرتر دەبوو، بە جۆرێک کە وای لە لیژنەی گشتيی فێستیڤاڵ کرد، کە کۆبوونەوەی تایبەت بکەن و بڕیاری هەڵەی گەورە بدەن، بڕیارەکەش ئەوە بوو کە لابردنی خەڵاتی باشترین شانۆنامە بوو لە فێستیڤاڵەکەدا. ئەم بڕیارە پەلە و خێرایەی کە لیژنەی دەق دایان، ڕاستەوخۆ بەبێ ئەوەی خۆیان بزانن، شتێکی تەواوی فێستیڤاڵەکەی بۆ سەلماندین، چەند خاڵێکی تریشی بۆ پشتڕاست کردینەوە.”
کاک هەڵکەوت بێ ئەوەی لەگەڵ ئێمە بووبێت، زانیویەتی ئێمە لەژێر گوشاردا بووین و بە پەلە کۆ بووینەتەوە و بڕیارمان داوە خەڵات نەدەین بە دەق! هێندە شپرزە بووە، لیژنەی گشتیی فێستیڤاڵ و لیژنەی دەقی تێکەڵ کردووە، چونکە لە سەرەتاوە دەڵێت: ”لیژنەی گشتيی فێستیڤاڵ کۆبوونەوەی تایبەتی کرد و بڕیاری هەڵەی گەورەیان دا.” ئەوە باسی ئەوە ناکەم ئەم پەرەگرافە هەڵبەستراو و وەهمییەی هەڵکەوت چەند هەڵەی تێدایە و چەند ناڕوون و دەستەپاچەیە، بۆ نموونە ئەم کوردینووسینە سەیرەی کە دەڵێت: ”شتێکی تەواوی فێستیڤاڵەکەی بۆ سەلماندین، خاڵێکی تریشی بۆ پشتڕاست کردینەوە.” ئەمە ئاستی کوردیزانینی ئەم شانۆکارە ئەکادیمییەیە، کە زیاتر لە بیستودوو ساڵە دەخوێنێت و وەک خۆی دەڵێت، حەڤدە ساڵە بینەری شانۆیە و چاودێری کارەکانە، کەچی هێشتا زمانی دایکيی خۆی فێر نەبووە. لە دێڕی دواتردا بۆ چەندەمین جار دەڵێتەوە: ”شانۆنامەی کوردی بە جۆرێک لاوازە، کە هێشتا لە قۆناغی سەرەتادایە.” وەک بڵێی تووشی بیرچوونەوە بووبێت و نەزانێت لە پەرەگرافەکانی پێشوودا، چەندین جار بە شێوەی جۆراوجۆر ئەوەی دووبارە و چەندبارە کردووەتەوە. نازانێت گەر ڕێز لە وشە و خوێنەر نەگریت، ڕێزت لێ ناگرن، نازانێت لیژنەیەک هیچ دەقێک بە شاییستە نازانێت، واتە کۆی نماییشەکانی لە ئاستێکی لاواز و خراپدا بینیوە و ئەمەش دەنگێکی بەهێزە لە بەرانبەر وەهمی هەموو ئەوانەی کە پێیان وایە دەقی کورديی باڵامان هەیە و دەبێت شانازییان پێوە بکەین، نازانێت (یان نایەوێت بزانێت) ئێمە لە سەرەتاوە بڕیارمان دابوو لەسەر لاوازیی ئەو دەقانە و ئەوەی کە شاییستە نین، نەک وەک ئەوەی ئەو دەڵێت، لەژێر گوشاردا و لە دوا ساتدا ئەو بڕیارەمان دابێت. لە پەرەگرافی دواتردا دەڵێت: ”لیژنەی هەڵبژاردنی دەق، کە هەمان لیژنەی دادوەرانی هەڵبژاردنی باشترین دەق بوون…” هەڵکەوت جارێکی تر هەڵەیەکی تر و بوختانێکی تر بە دەمی ئێمەوە دەکات و باسی هەڵبژاردنی باشترین دەق دەکات، لە کاتێکدا ئێمە هیچ دەقێکمان وەک باشترین دەق دەستنیشان نەکردووە. دواتر بەردەوام دەبێت و دەڵێت: ”لیژنەی دەق نەشارەزان لە ناسینی دەقی باش و خراپ، بێئاگان لە ژانری شانۆنامە، بنەمای دەقی جیهانیی باش و پڕەنسیپەکانی شانۆنامەی بەهێز نازانن، چونکە ئەگەر وانەبێت، بۆ بێهەڵوێست بوون لە ئاست لاوازی و بێتوانایی شانۆنامەکان؟ بە جۆرێک، کە ئەوان بیانگوتایە کە شانۆنامەی کوردی لەو ئاستەدا نییە فێستیڤاڵی بۆ ڕێک بخرێت، ئەو کاتە دەیانتوانی فێستیڤاڵەکە نەکەن، یان سیستمی فێستیڤاڵ بگۆڕن.” ناڵێت بۆ نەشارەزاین و دەقی باش و خراپ چییە، ڕەنگە لەبەر ئەوە نەزان بین خەڵاتی باشترین دەقمان نەداوە! پێی وایە بێهەڵوێستین، چونکە فێستیڤاڵەکەمان ڕانەگرتووە، یان نەگۆڕیوە بە شتێکی تر. گەر خەڵاتنەدان بە دەقەکان و بە شاییستە نەزانینیان هەڵوێست نییە، ئەی چییە؟ کاک هەڵکەوت لەو وەهمەدا دەژی ئێمە دەسەڵاتی ئەوەمان هەیە ئاڕاستەی فێستیڤاڵ بگۆڕین بەو شێوەیەی خۆمان پێمان خۆشە، وەک بڵێی ئەو لەم وڵاتەدا نەژیابێت و نەزانێت بەرنامەکان چۆنن، یان خۆی دەدات لە نەزانین، وەک بڵێی ئەوە ئەو نەبووە بەرهەمەکەی لە دەرەوەی وڵات نماییش کردوو، ئەوە ئێمەش نین دەزانین بەرهەمەکانی کۆڕی شانۆى با و هیوا فایەق و لە گەنجەکانیشدا محەمەد مستەفا و دێرین حامید و زەریا سامی، شاییستەی ئەوەن ببرێنە دەرەوی وڵات و نماییش بکرێن، نەک بەرهەمەکەی ئەو، ئایا هیچمان پێ کرا لەگەڵ تۆدا؟!
لەوەش کارەساتتر، ئەوەیە کاکی ئەکادیمی لەوە زیاتر دەڕوات و ڕستەیەکی ترسناک دەڵێت: ”ئەم فێستیڤاڵە بۆی دەرخستین شتێک نییە بە ناوی شانۆی کوردی.” ئازیزم تۆ جیاوازيی نێوان شانۆنامە و شانۆ نازانیت و کوێرانە حوکم دەدەیت و دەڵێیت شتێک نییە ناوی شانۆی کوردی بێت و زەڕبێک بەسەر مێژوویەکدا دەهێنیت، باشترە بێدەنگ بیت و بڕۆیت بخوێنیتەوە و فێر ببیت. شانۆی کوردى تەنها لە دەق پێک نەهاتووە و هەر شانۆنامه‌یەکی بیانی بە ئەکتەر و دەرهێنەر و ستافی کورد بەرهەم دێت، شانۆی کوردییە.
هەڵکەوت بەردەوامە لە هەڵەکانی و لە پەرەگرافی دواتردا، جارێکی تر هەمان هەڵە دووبارە دەکاتەوە و دەڵێت: ”هەر کاتێ کەسێک بە دڵسۆزیی خۆی بڵێ شانۆی کوردی بوونی نییە، هەمووی لێێ هەڵدەستن.” هەروه‌ك چۆن بینین و قسەکردن لەسەر شانۆیەکی زۆر خراپ ئەستەم و تاقەتپڕووکێنە، بە هەمان شێوە خوێندنه‌وه‌ى یادداشتەکەی هەڵکەوت، کە پڕە لە دەستەواژەی کشتوکاڵی و میللی، وەک ”بە هەستێکی کوردانەوە دەهاتنە هۆڵەکان”! ”دەقێک یان دەقێکی نزم”! ”ژانی لەدایکبوونی دەقی کوردی” و چەندین دەستەواژەی هاوشێوەی تر، کە شاییستەی ئەوە نین لە یادداشتێکدا دەربارەی شانۆ بەکار ببرێن، تاقه‌تپڕووكێنه. ئەوەی تووشی سه‌رسوڕمانى زۆری کردووم بەو ئاستەوە لە بەتاڵبوون، چۆن جورئەت دەکەیت لەبارەی شانۆوە قسە بکەیت؟!
Copyright © DidiMn.com. All rights reserved.
