بەختیار حەمەسوور
پرسی جەوهەری هونەر هەڤپەیوەند بە باس و خواستەکانی سەردەمەوە، لە پرسە گرنگ و هەنووکەییەکانە، کە دەبێت لە سیاق و ڕەوتدا بخوێنرێتەوە و تیۆریزە بکرێت. جەوهەری هونەر، یان بڵێین کڕۆکی هونەر، هونەرییبوونی هونەرە، گەڕان و گومانە لە پێناو کەشف و داهێناندا. جەوهەری هونەر پێچەوانەی جەوهەرە ئیلاهی و ئاسمانییەکان، پڕ و پتەو نییە، بەڵکوو جەوهەرە لە کەلێن و قەڵشتەکاندا، درزە، بۆشاییەکە لە زەمەن و زماندا چێ بووە و کەسی هونەرمەند (هونەرمەند بە مانای داهێنەر) ئەم کەلێن و قەڵشتانە دەبینێت و لە هەوڵی دۆزینەوە و داهێناندا دەکۆشێت و بە گوتەی فاکنەر: ئارەقەی ڕۆح دەڕێژێت. جەوهەری هونەر لە ڕوودان و بەریەککەوتنی زەمەندا دەتوانێت هەبێت، ڕوودان، بەو مانای کە ئالێن بەدیوو دەیڵێت: «ئەو کاتە دەتوانێت بێتەدی کە دەرکەوتن وەک بزربوونی لێ دێت.» ڕوودان ساتێکە کە تێیدا پچڕان و بنیادنانەوە سەروبن دەدەنەوە لە یەک، بەڵام هونەر ناتوانێت شایەتحاڵ و بینەری هەموو ئەو ڕووداوانە بێت کە لە جیهاندا ڕوو دەدەن، بۆیە بەدیوو، سووژەی داهێنەر و پەیوەندی بە ڕووداوەکانەوە لە ئاستی «بڕێکدا» دادەنێت، واتە سووژەی داهێنەر دەتوانێت لە بڕێک لە ڕووداوەکان و بڕێک لە جیهان بدوێت، یان بە ناڕاستەوخۆ و بە بوونی کەناڵێکی تر، دەتوانێت لە ڕووداوەکان بدوێت و بنووسێت، ئێمە ناتوانین لە پەیوەندییەکی گشتگیر و بەرفراواندا بین لەگەڵ جیهان، بەڵکوو پەیوەندی ئێمە، پەیوەندی بەشە بە گشتەوە، واتە لە ڕێی بەشەکانەوە دەتوانین لە گشت بگەین.
جیهانی هاوچەرخ، وەک ئالێن بەدیوو لە وتارە ناوازەکەیدا: جەوهەری هونەر، دەڵێت: «جیهانی مەیلە بە جەنگ، جەنگی نێوان لەززەت و قوربانی، ڕایەڵی نێوان ئەم دوو بەرەیەیش هێزی مەرگە.» بەڵام بابەتی هونەر و جەوهەرەکەی، شتێکە لە دەرەوەی ئەم جەنگە، یانی دەبێت لە دەرەوەی ئەم پشێویی و فەوزایە بێت و هەوڵی دەربازبوون بدات و دەرەتانێک بێت بۆ دۆزینەوەی پارادایمێکی نوێ لەم بەستێنەدا، گۆڕانێک بێت لە فۆڕمی هونەردا، فۆڕم بە مانای بینینێکی نوێ و نایاب و سەرچەشن، یان بڵێین: فۆڕمدان بەو ئۆبژانەی لە دەرەوەی فۆڕم و نۆرمەکاندان و وەک ماددەیەکی خام هەن. ڕووداوێکی هونەری نوێباو کاتێک دەتوانێت ڕوو بدات، کە سەرەتا بە دابڕکردن و هەڵوەشاندنەوەی ئەو بابەت و باوەڕە مەنفی و نامومکینانەی پێشوو و ئێستا، کە مەحاڵ و نەکردە دەردەکەون و وا پێشان دەدرێن کە قابیلی هێنان و کردن نین بە بابەتی نوێ و موسبەت و مومکین، ببن بە بابەتی نوێ و موسبەت و مومکین. ئەمەیش دەکەوێتە سەر توانا و ئیمکانی خەللاقیەت و گەڕان، گومان و دڕدۆنگی تاکی داهێنەر و حەساسیەتبوونی بەرامبەر بە دەرکەوتە و دیاردە جیاواز و پەرتەوازەکان، کۆکردنەوەیان لە زەین و پنتێکدا، بۆ پێدانی دەرفەتی تێگەیشتن و زەروورەتی سەردەم.
سەردەم و ئەو جیهانەی تێیدا دەژین و هەڵدەسووڕێین، بەرامبەر پرس و بابەتە چارەنووسساز و بڕیارلێدەرەکان، سەبارەت بە ژیان و داهاتوو و چۆنێتیی تەحەموولکردن و گوزارانمان، لێڵە و ناڕوون، پرسی ئایین، پرسی سیاسەت، پرسی ئەخلاق، پرسی یاسا و قانوون، پرسی ڕەگەز و کار و… پرسگەلێکن ناڕۆشن و مەتەڵاوی، تەڵخن، لێرەدایە ئالێن بەدیوو بەرپرسیارێتییەکی تایبەت دەداتە جەوهەری هونەر: تیشک و ڕووناکی‌خستنەسەر ئەم لێڵ و ناڕوونیانە بۆ یارمەتیدانی مرۆڤایەتی لە دۆزینەوەی پارادایم و زەینێکی نوێی وشیار و بڕیاردەر. هەڵبەت ئەم بەرپرسیارێتییە مەرجدارە؛ مەرجدار بەو واتایەی کە ئەرک و جەوهەری هونەر نەبێت بە گوێزەرەوە و حەماڵی پرسەکان، چونکە لەم بارەدا هونەر دەبێت بە مەسخەرە و دروشمبازی، بەڵکوو بە پێشاندان و هەڵکۆڵینی ئەو پرسانە لە فۆڕمێکی تازە و سەردەمیدا، لە چۆنێتیی مامەڵە و بەرکەوتنی ئەم پرسانە لە سەرجەم جومگەکانی تاک و کۆمەڵگەدا، هونەر دەتوانێت سەرلەنوێ خۆی مانیڤێست بکاتەوە. ڕیزێکی درێژ لە نووسەرانی وەک بوودلێر، ئەدۆڕنۆ، بینیامین، بیکێت، گیزنبێرگ و… سەر بەم نەریتەن. وەک سەرەتا گوتمان، جەوهەری هونەر، هونەرییبوونی هونەرە، واتە پشتگوێ‌نەخستن و نەدیونەگرتنی فۆڕم و ئیمکانیەتە تازەکانە، ئەمەیش دەروازەی بابەتێکی تر دەکاتەوە و دەکرێت سەربەخۆ و بە جیا لێی بدوێین؛ بابەتی حەساسیەت و قودرەتی نوێگەریی و داهێنان لەناو فەزایەکی ئاخنراو و تاودراو بە پاراستن و بەرگریکردن لە ترادیشن و موقەددەس.
Copyright © DidiMn.com. All rights reserved.
