ژیانێکی سەرنجڕاکێشه‌

لە لایەن دیدی من 8 ساڵ پێش ئێستا

دیدی من

ڕۆجەر ئیبەرت
لە ئینگلیزییەوە: پشتیوان کەمال

 

دەکرێت بڵێین لابردنی مافی خاوەندارێتی سوودێکی گەورەی گەیاندووە بە فیلمی ئەمە ژیانێکی سەرنجڕاکێشە، چونکە ئەم فیلمە لەم چەند دەیەیەی دواییدا جارێکی تر توانیی ببووژێتەوە و فیلمە لەبیرکراوەکەی فڕانک کاپرا جارێکی تر بووەوە باسی عاشقانی فیلم لە جیهاندا. ئەم فیلمە توانیی هەریەک لە فڕانک کاپرای دەرهێنەر و جەیمس ستیوارتی ئەکتەر بژێنێتەوە، کە هەریەک لەم دوانە بە باشترین کاری خۆیان ناوی دەبەن. هەروەها بە هۆی ئەم لابردنی مافی خاوەندارێتییەشەوە، کۆمەڵێک گۆڕانکاری بەسەر ئەم فیلمەدا هێنراوە، یەکێک لەوانە بریتییە لەوەی کە لە هەندێک شوێندا فیلمەکە ڕەنگی پێ دراوە و چیتر هاووڵاتییان ناتوانن فیلمەکە بە ڕەشوسپی ببینن، کە ئەمەش ڕەسەنایەتیی فیلمەکەی لەناو بردووە. لەو بارەیەوە جەیمەس ستیوارت دەڵێت: “هەوڵم دا تەماشای ڤێرژنە ڕەنگاوڕەنگەکەی فیلمەکە بکەم، بەڵام یەکسەر دەبوو بیکوژێنمەوە، تەماشاکردنی ئەو فیلمە بە ڕەنگاوڕەنگ ماندووم دەکات.”

ئەوەی گرنگە دەربارەی فیلمی ئەمە ژیانێکی سەرنجڕاکێشە، ئەوەیە کە تا تەمەنی فیلمەکە زیاتر بێت، ئەوەندە فیلمەکە بەنرختر دەبێت؛ هەروەک فیلمەکانی کاسابلانکا و پیاوی سێیەم. هەندێک فیلم، تەنانەت باشەکانیش، دەکرێت تەنیا جارێک تەماشایان بکەین. کاتێک لە زۆر ڕووەوە زانیاری دەربارەی ئەو فیلمانە بەدەست دەهێنین، ئەوا نهێنیی خۆیان لەدەست دەدەن. فیلمیش هەیە کە دەکرێت زیاتر لە چەندین جار تەماشای بکەین. وەک گۆرانییە باشەکان، تا گوێیان لێ بگریت و بیانبینیت زیاتر خۆشت دەوێن و دێنە ڕۆحتەوە. بێگومان فیلمی ئەمە ژیانێکی سەرنجڕاکێشە لەو فیلمانەیه‌ تا تەماشای بکەیت نرخی زیاتر دەبێت.

”هەندێک فیلم، تەنانەت باشەکانیش، دەکرێت تەنیا جارێک تەماشایان بکەین.“

لەم دواییانەدا جارێکی تر سەیری فیلمەکەم کردەوە، کە Criterion Collection بە شێوەیەکی زۆر جوان بڵاوی کردبووەوە. چیرۆکی فیلمەکە وەک هەموو ئەو فیلمانەی تر نییە کە باسی کریسمس دەکات. لە جێی ئەوەی فیلمەکە بێت کارەکتەرێکی دڵخۆشمان پیشان بدات، فیلمەکە لە کۆمەڵێک دیمەنی جواندا کارەکتەرێکی غەمگین و بێهیوامان پیشان دەدات.

کارەکتەرە سەرەکییەکە بێگومان جەیمس ستیوارتە، ئەو لە سەرەتای تەمەنیدا هیوا دەخوازێت کە زۆر جێگەی جیهان بڕوات و بگەڕێت، بەڵام هەمیشە ڕووداوەکان ڕێگریی لێ دەکەن لەوەی خەونەکەی بهێنێتە دی، بەتایبەتی لێپرسراوێتیی ئەو لە خێزانەکەیدا و سەرپەرشتیکردنی کاری خێزانەکەی، کە ئەمەش تاکە شتە دەتوانێت ڕێگری بکات لە چاوچنۆکییەکانی پۆتەر، کە یەکێکە لە دەوڵەمەندەکانی ئەو ناوچەیە و دەخوازێت هەموو شتێک بۆ ئەو بێت.

جۆرج هاوڕێ شیرینەکەی خوێندنگەی، ماری، دەکاتە هاوسەری خۆی، کە لەم فیلمەدا یەکەم ڕۆڵی خۆی دەگێڕێت بە شێوەیەکی زۆر سەرکەوتوانە. ئەوان دەست دەکەن بەوەی گەشە بە خێزانەکەیان بدەن و یارمەتیی زۆرێک لە خێزانە هەژارەکان دەدەن تا خانووی خۆیان بکڕن و گەشە بە ژیانیان بدەن. مامی جۆرج ڕۆژێک هەندێک لە پارەی بانقەکە ون دەکات لە کاتی کریسمسدا، بێگومان پارەکە دەکەوێتە دەست پۆتەر، ئەویش هەمیشە بەدوای ڕێگەیەکەوە بووە تاوەکو جۆرج بخاتە ژێر کۆنتڕۆڵی خۆیەوە. جۆرج هەموو هیوایەک لەدەست دەدات و هەوڵی ئەوە دەدات لە پردێکەوە خۆی هەڵبدات و خۆی بکوژێت، بەڵام فریشتەیەکەی پلەدوو بە ناوی کلارێنس ڕزگاری دەکات و تێیدەگەیەنێت ژیان بێ جۆرج لە شارۆچکەی بێدفۆرد فۆڵس چۆن دەبوو، کاتێک هیوای ئەوە دەخوازێت خۆزگە هەرگیز بوونی نەبوایە.

پاش گەڕانەوەی لە خزمەتی سەربازی لە دووەم جەنگی جیهانی، ئەمە یەکەمین فیلمی فڕانک کاپرا بوو کە بەرهەمی هێنا، بۆیە هەوڵی دا فیلمێکی تایبەت بەرهەم بهێنێت بۆ یادکردنەوەی ژیان و خەونی هاووڵاتییانی ئەمەریکا، کە هەوڵیان دا ڕاستترین کار بکەن لەو جەنگەدا. کاپرا هەرگیز نەیویستووە ئەم فیلمە ببێتە فیلمێک سەبارەت بە کریسمس. کاپرا پاش ئەوەی لە سییەکانی سەدەی بیستەمدا یەکێک بوو لە دەرهێنەرە مەزنەکانی هۆڵیوود بە دروستکردنی چەندین فیلمی گرنگ، بیرۆکەی فیلمە نوێکەی لە چیرۆکێکەوە وەرگرت کە لەسەر ڕەفەی ستۆدیۆکان تۆزی لەسەر نیشتبوو.

بۆ ستیوارت، فیلمەکە هەلێک بوو تاوەکو دیسانەوە لەگەڵ کاپرا دەست بکاتەوە بە کارکردن، پاش ئەوەی پێشتریش لە فیلمی تردا نواندنی بۆ کردبوو. فیلمەکە هەرگیز یەکێک نەببوو لە فیلمە دڵخوازەکان لای بینەران تاوەکو مافی خاوەندارێتیی ئەم فیلمە هەڵگیرا و هەموو هاووڵاتییەک توانی ئەم فیلمە ببینێت لەم دواییانەدا.

ئەم فیلمە هەرگیز وەک فیلمەکانی پێشتری کاپرا سەرکەوتنی نەبەخشی پێی لە زەمەنی خۆیدا، بەڵام وا دەردەکەوێت لە ئێستادا یەکێک بێت لە فیلمە هەرە باشەکانی مێژووی سینەما و هەمیشە بینەران لە ساتەوەختە جیاوازەکان و بەتایبەتی لە شەوی کریسمسدا بگەڕێنەوە بۆی و تەماشای بکەن.

تڕه‌یله‌ری فیلمی ئه‌مه‌ ژیانێكی سه‌رنجڕاكێشه‌:

Cinema, Frank Kapra, It's a wonderful life, Roger Ebert,