خوێنەر و کتێب: خوێندنەوەیەک بۆ ڕۆمانی ڕێبەری کتێبسازە کوژراوەکان 

لە لایەن دیدی من 8 ساڵ پێش ئێستا

به‌رگی ڕۆمانی ڕێبه‌ری كتێبسازه‌ كوژراوه‌كان

دیدی من – خوێنەر کتێب

کتێب: ڕێبەری کتێبسازە کوژراوەکان
نووسەر: عەتا محەمەد
خوێنەر: نوها فایەق

 

ڕێبەری کتێبسازە کوژراوەکان، کتێبێکە تا ئەوپەری سنوور خەیاڵییە و تا ئەوپەڕی سنوور واقیعییە؛ نووسەر گەمەیەکی زۆر قەشەنگی پێ دەکات لە نێوان واقیع و خەیاڵدا.

چیرۆکی ڕۆمانەکە باس لە ژنومێردێکی کورد دەکات، کە لە ئەورووپا دەژین. لە یەکێک لە بەیانییەکاندا مریەم داوای جیابوونە لە شێرکۆ دەکات، بە هۆی ئەوەی کە شەوێک لە کاتی سێکسدا، لەجیاتیی مریەم بە ماریا ناوی بردووە. مریەم هەست دەکات کە بە خەیاڵی ماریا لەگەڵی دەخەوێت. ئەو بەیانییە شێرکۆ لە ماڵ دەڕواتە دەرەوە و هەرگیز ناگەڕێتەوە، تا لە کۆتایی ڕۆمانەکەدا بۆمان دەردەکەوێت کە دەکریت چەتەکانی خەیاڵ کوشتبێتیان. مریەمیش دەست دەکات بە گەڕان بەدوای ناوی ماریادا و کۆمەڵێک پەڕەی نووسراو دەدۆزێتەوە، بە ناوی ڕۆمانی سوارەکانی تەنهایی و لە ناو ئەم ڕۆمانەشدا ڕۆمانێکی تر بە ناوی چەتەکانی خەیاڵ دەخوێنێتەوە.

ئەوەی دەژی خۆمانین یان ناوەکانمان، تا کۆتایی ڕۆمانەکە ئەم پرسیارە هاوتەریب لەگەڵ ڕووداوەکانی ڕۆمانەکەدا دەڕوات؛ ئەگەر ئەو شەوە شێرکۆ مریەمی هەر بە ناوی مریەم بانگ بکردایە، مریەم دەستنووسی ڕۆمانەکەی نەدەدۆزییەوە، یان ئەو ڕۆمانەی کە شێرزاد نوسیوبووی و کارەکتەرەکانی چوار ژنی خەڵکی خۆرهەڵاتن و هەریەکەیان بە هۆکارێک گەشتوونەتە ئەورووپا، هەمان ناوی مریەم و هاوڕێکانیان نەبوایە، ئەوا ڕەنگ بوو مریەم نهێنیی دیارنەمانی شێرکۆی بۆ دەرنەکەوتایە، یان ئەو نامەیەی کە مریەم لە کاتی هەرزەکاریدا بە خەیاڵی کوڕە میوەفرۆشەکە بۆ شەوبۆی هاوڕێی نوسیبوو و هەر ئەندامێکی بە میوەیەک چواندووە، ماڵەوەی شەوبۆ دەیبینن و زۆری لێ دەدەن، ئەگەر ناوی کوڕە میوەفرۆشەکە لەو نامەیەدا نەبوایە، شەوبۆ دووچاری لێدان نەدەبووەوە.
لە هەمان کاتدا عەتا محەمەد باسی ئەو کتێبانەمان بۆ دەکات، کە بەبێ ناوی نووسەرەکانیان چاپ کراون.

لە ڕۆمانەکەدا شێرزاد بە ناوێکی خوازراو خۆی ڕادەست کردووە و کێشەی ناوی بۆ دروست بووە، کە ناوی شێرزاد نەناسراوە و ئیقامەی بۆ نایەتەوە  شێرکۆ باسی نازناوی شاعیرە کوردەکان بۆ هاوڕێکەی، ماریا دەکات، کە چۆن لەبەر خۆپارێزی بە ناوی خوازراو شیعرەکانیان بڵاو کردووەتە و پێی وایە کە ئەگەر نالی ئەو نووسەرە بێت کە خدر دروستی کردووە، ئەوا مەلا محەمەد دوو جار نووسەرێکی لە ناخیدا دروست کردووە، بەوەی یەکەم جار نازناوی مەشوی هەڵبژاردوە، کە نازانین چیی بەسەر هاتووە و لە دواتردا بە نازناوی مەحوی ناسرا.

 

سنووری نێوان خەیاڵ و واقیع لە ڕۆمانەکەدا

ماریا کچێکە کە سنووری نێوان خەیاڵ و واقیعی تێکەڵ کردووە و بە هۆی ئەمەوە هەوڵی خۆکوشتنی داوە، پێی وایە بە خوێندنەوەی هەر کتێبێک، بەشێک لەو لە ناو کتێبەکەدا جێ دەمینێت. نووسەر زۆر بە جوانی توانیویەتی واقیع تێکەڵ بەم ڕۆمانە بکات، ڕووداوەکانی ساڵانی نەوەدەکان، کە تیایدا زۆربەی کتێبەکان لە باشووری کوردستان قاچاخ بوون، مردنی عومەری مەکتەبە، کە پاش نۆ مانگ تەرمەکەی لە گۆماویکدا دۆزرایەوە، بەراورد کراوە بە مردنی  پابلۆ نیرۆدای شاعیری چیلی. نموونەی ئەو نووسەرانەی کە لە ساتیکدا هەست دەکەن ناتوانن بنووسن، نمونەی کالۆلیسکانۆ دەهێنێتەوە و لە کوردیشدا، دێڕە شیعرەکەی گۆرانی شاعیرمان بیر دەهێنێتەوە، کە دەڵێ:

هەرچەند دەکەم ئەو خەیاڵەی پێی مەستم
بۆم ناخرێتە ناو چوارچێوەی هەڵبەستم

لە نموونەی ئەو نووسەرانەی کە کتیبێک دەنووسن و دوای ئەوە هەست دەکەن توانای نووسینیان نییە، ئەم حاڵەتەش بە پەتای بارتلیبی ناو دەنرێت، نمسونەی ئەوان محەمەد عومەر عوسمان و ئەحمەد هەردی دێنێتەوە.

لە ڕۆمانەکەدا دەکەوینە بەردەم ئەو نووسەرانەی کە لە دوای نووسینی یەکەم کتێبیان لە لایەن چەتەکانی خەیاڵەوە کوژراون، نموونەی ئەوانە بە جەمال عیرفان و عەبدولخالق مەعرووف دێنێتەوە.

لە کۆتاییدا، لە ناو ڕێبەری کتیبسازە کوژراوەکاندا بە ڕۆمانێکی تر دەگەین، وەک پێشتر باس کرا، بە ناوی سوارەکانی تەنهایی، کە شێرکۆی هاوسەری مریەم خەریکی نووسینی بووە و بە تەواونەکراوی دەمێنێتەوە، لە پاش دیارنەمانی شێرکۆ و ئاشنابوونی مریەم بە شێرزاد و زانینی ئەوەی کە شێرزاد خەریکی نووسینی ڕۆمانێکە، کە ژیانی مریەم و هاوڕێکانیەتی. مریەم پرسیاری ئەوە لە شێرزاد دەکات، کە شێرکۆ لە ڕۆمانەکەی ئەودا چیی لێ دێت، شێرزادیش پێی دەڵێ کە لە ڕۆمانەکەی ئەودا شێرکۆ کوژراوە .

لە کۆتایی کتێبەکەدا، دوو پەڕەی سپی هەن، بۆ ئەو کەسەنانەی توانای بەخشینی ژیانیان بە کارەکتەرێکی تر هەیە، یان توانای بەردەوامیدانیان بە چیرۆکەکە هەیە، لەوێدا بینووسن.

Ata Mhamad, Rebari Ktebsaza Kujrawakan, Xwenar u Kteb,