دیدی من
عومه‌ر ئه‌حمه‌د
له ڕوانگه‌ى فه‌لسه‌فه‌ى ماترياليزمى ديالێكتيكیی کارڵ مارکسەوە، هه‌موو ته‌ن و ديارده‌كان له ناو خۆياندا هه‌ڵگرى دژە‌كانى خۆيانن. ئێمه كه پاڵده‌نێين به شتێكه‌وه، ئه‌ويش پاڵمان پێوه ده‌نێت، هه‌موو كردارێک په‌رچه‌كردارێكى هه‌يه، له ميكانيكدا ئه‌م بۆچوونه تا ڕاده‌يه‌ک ته‌بايه له‌گه‌ڵ زانستى سه‌رده‌مدا، له‌شى مرۆڤ له پرۆسيسێكى دژيه‌كدايه، خانه‌ى نوێ و كۆنى تێدايه، له په‌ره‌سه‌ندن و گۆڕاندان، له سه‌ر بنه‌ماى يه‌كتريش ده‌مێننه‌وه، به‌بێ يه‌كتر نابن و له په‌يوه‌ندييه‌كى دووسه‌ره‌ى تێكچڕژاودان. مانه‌وه‌ى هه‌ريه‌كه‌يان به‌نده به‌وى تره‌وه، ئه‌م په‌يوه‌ندييه وا ده‌كات، كه يه‌كتر نه‌فى بكه‌ن، واته له ناو ئه‌و يه‌كيتييه‌ى كه لە نێو ديارده و شته‌كاندا هه‌ن، جۆرێک له په‌يوه‌ندیى دژە‌يه‌كى و نه‌فيكردن له نێوانياندايه، هه‌ريه‌ک ئه‌وى تر ڕە‌ت ده‌كاته‌وه، ده‌رئه‌نجام و پوخته‌ى ئه‌م نه‌فيكردن و په‌يوه‌ندييه‌ش، هه‌ر له نێو خودى په‌يوه‌ندييه‌كه‌دايه. پێويستمان به هێزى سێيه‌م نابێت له ده‌ره‌وه بێت و ئه‌نجامگيری و سه‌قامگيرىی نێوانيان به‌ده‌ست بهێنێت. ناكۆكی بريتييه له‌په‌يوه‌ندىی نێوان دژە‌كان، دژە‌كانيش بريتين له په‌يوه‌ندييه ناكۆكه‌كان. نموونه‌ى كۆنكرێتیی ئه‌م بۆچوونه له كۆمه‌ڵدا، له ڕوانگه‌ى ماركسييه‌كان، بۆ په‌يوه‌ندیى ديالێكتيكى، ململانێى نێوان سه‌رمايه‌داران و كرێكارانه، ئه‌م دوو چينه له يه‌كێتييه‌كى په‌يوه‌نديدان له كۆمه‌ڵێكى بۆرژوازدا، به‌رده‌وام يه‌كتر نه‌فى ده‌كه‌نه‌وه. به‌م شێوه‌يه ئاڵوگۆڕ و په‌ره‌سه‌ندن دێته كايه‌وه، ده‌رئه‌نجام له ديدى كارڵ ماركس، ئه‌نگڵس و لينيندا، چينى كرێكار شۆڕش ده‌كات و نه‌فى سه‌رمايه‌دار ده‌كات، پاشان كۆمه‌ڵى سۆشياليستی دێنێته كايه‌وه.
مه‌به‌ستمان له خستنه‌ڕووى ئه‌و سه‌ره‌تايه، ئه‌وه‌بوو كه ئه‌م ديده له لايه‌ن ماركسييه په‌ڕگيره‌كانه‌وه، به ڕەها وەردەگێڕدرێت، كه هه‌ندێک جار ده‌بێته شتێكى ئايرۆنی و كۆميدى، بۆ نموونه گواستنه‌وه‌ى ئه‌م بۆچوونه بۆ نێو زمان، به‌وه‌ى كه وشه‌كانى زمان له نێو خۆياندا هه‌ڵگرى دژە‌كانى خۆيانن، بۆيه پێويستمان به دانانى وشه‌ى دژ نييه بۆ يه‌كتر، به‌ڵكو چ وشه‌يه‌ک ده‌گريت له زماندا له نێو خۆيدا وه‌ک هه‌موو ديارده و شت و ته‌نێک، له په‌يوه‌ندييه‌كى ئاڵوگۆڕى كاريگه‌ریى ڕە‌تكردنه‌وه‌دايه، بۆيه پێويستمان به بوونى وشه‌يه‌كى جياواز نييه، له فۆڕمدا ببێته دژى مه‌دلولى وشه‌يه‌كى تر.
ڕۆماننووسى به‌ناوبانگ جۆرج ئۆروێڵ، ڕە‌خنه‌گرى ئه‌ده‌بیی يه‌كه‌مى خە‌ونه يۆتۆپى و فانتازياكانى ماركسييه‌ت له هه‌ردوو ڕۆمانى خۆيدا مه‌زراى ئاژە‌ڵان و ١٩٨٤ به توندی به گژ هه‌موو ده‌رئه‌نجام و ده‌رهاويشته په‌ڕگيرە‌كانى ديدى ماركسييه‌كاندا چووەته‌وه. ئه‌م نووسه‌ره توانیویەتى ئه‌و ديده ئايرۆنييه‌ى پێشووتر باسمان كرد، لە ڕۆمانی ١٩٨٤ به شيوه‌يه‌كى ئيستاتيكیانه ته‌وزيف بكات.
له ڕۆمانه‌كه‌دا، گفتوگۆيه‌ك له‌نێوان كاراكته‌رى سه‌ره‌كیى ڕۆمانه‌كه وينستۆن و كاراكته‌رێكى تر به نێوى سايم هه‌يه، كه له‌م گفتوگۆيه‌دا ئۆروێڵ به ديدێكى ئايرۆنييه‌وه باس له گواستنه‌وه‌ى بيرۆكه‌ى ماترياليزمى ديالێكتيكی ده‌كات بۆ نێو زمان. له ڕۆمانه‌كه‌دا وينستۆن وێنه‌ى ئه‌و كه‌سه ناڕازييانه‌ن، كه باوه‌ڕيان به ماركسييه‌ت نه‌بووه له‌و سه‌رده‌مه‌دا، له به‌رانبه‌ردا سايم كه‌سێكه زۆر به توندى په‌يوه‌سته به ئايدۆلۆجياى ماركسييه‌تى ئه‌و سه‌رده‌مه‌ى ئينگلته‌راوه، له لايه‌ن سيستەمى ده‌و‌ڵه‌ته‌وه سايم ڕاسپێردراوە بۆ نووسينى فه‌رهه‌نگێک، كه وه‌ک خۆى ده‌ڵيت: “دوا فه‌رهه‌نگى زمانه‌كه‌يه و هيچ وشه‌يه‌ک له‌و وشانه له‌و فه‌رهه‌نگه‌دا نييه كه تا پێش ساڵى ٢٠٥٠ له كار ده‌كه‌ون.” ئۆروێڵ ئه‌م ديده وه‌ک ڕە‌خنه‌يه‌كى گاڵته‌ئامێز ته‌وزيف ده‌كات دژى بيرۆكه‌ى كۆتايىی مێژوو، ته‌رجه‌مه‌كردنى ئه‌م ديده بۆ ناو كايه‌ى زمان.
سايم ده‌ڵێت: “ئاخر وشه‌يه‌ک پێچه‌وانه‌ى وشه‌يه‌كى تر بێت به كه‌ڵكى چى دێت، ته‌ماشاى وشه‌ى چاک بكه، ئه‌گه‌ر وشه‌يه‌كى وه‌ک چاکت هه‌بێت چ پێويست به وشه‌ى خراپ ده‌كات، ناچاک هه‌مان واتاى هه‌يه و چاكتريشه، چونكه به ته‌واوی پێچه‌وانه‌ى چاکه، به‌ڵام خراپ به ته‌واویى پێچه‌وانه‌ى چاك نييه.” له‌وه‌ش زياتر ده‌چێت و پێى وايه كه ئه‌گه‌ر شێوه‌ى به‌هێزى وشه‌ى چاکمان بوێت، پێويستمان به ناياب و باش نابێت، به‌ڵكو له‌برى ئه‌وانه گه‌لێ چاک و ته‌نانه‌ت بۆ شێوازى زۆر به‌هێزى وشه‌ى چاک، وشه‌ى ده‌بڵ چاکمان هه‌يه.
ئه‌م ڕەخنه ئايرۆنييه‌ى ئۆرویڵ له بيرى ماترياليزمى ديالێكتيكیی ماركس، به ڕاى من به شێوه‌يه‌كى ئه‌ده‌بیى نمونه‌يى ته‌وزيف كراوه، وه‌ک پێمان بڵێت، وته‌كانى ماركس له لايه‌ن ماركسييه‌كانه‌وه، بۆ كايه‌يه‌كى دياريكراو نييه، به‌ڵكو ده‌كرێت بگشتێندرێت بۆ سه‌رجه‌م كايه‌كانى ژيان، بۆ يه‌ک ڕە‌هه‌ندى ناو كۆمه‌ڵگە نييه، وه‌ک ئابووری، ململانێى چينايه‌تى و تا دوایی، به‌ڵكو زمانيش ناتوانێت له سیستەمێکی مۆنۆلپۆليستى ماركسييه‌تدا، بێبه‌رى بێت و به ئاقارى خۆيدا بچێت.
Copyright © DidiMn.com. All rights reserved.
