دانا ڕەئوف
ئه‌نتوان چێخه‌ف له ساڵی 1860 له ئۆکراینا له‌دایک بووه، باوکی بازرگان بووه و مرۆڤێکی بێبه‌زه‌یی و توندوتیژ بووه له‌گه‌ڵ خانه‌واده و منداڵه‌کانیدا. چێخه‌ف له یه‌کێک له نامه‌کانیدا سه‌باره‌ت به باوکی گوتوویه‌تی: ”هه‌موو به‌یانییه‌ک که له خه‌و هه‌ڵده‌ستام، یه‌که‌م شت که بیرم لێ ده‌کرده‌وه ئه‌وه بوو ئاخۆ ئه‌مڕۆ لێدان ده‌خۆم؟”
له ساڵی 1875 باوکی نابووت ده‌بێت و له ترسی قه‌رزه‌کانی و سزای به‌ندیخانه ڕاده‌کات بۆ مۆسکۆ و له‌وێ خۆی ده‌شارێته‌وه، دواتر خێزانه‌که‌شی ناچار ده‌بێت که خانووبه‌ره‌که‌یان بفرۆشن و بگه‌ڕینه‌وه بۆ مۆسکۆ. چێخه‌ف که ئه‌وکات خوێندکاری ئامۆژگەی مامۆستایان ئه‌بێت، به ته‌نها ده‌مێنێته‌وه و له ساڵی 1879 که خوێندنگە ته‌واو ده‌کات، ئه‌ویش ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ مۆسکۆ و له‌وێ له کۆلیژی پزیشکی ده‌ست ده‌کات به خوێندن. له هه‌مان کاتدا ده‌ستگیرۆییی ماڵه‌باوکی ده‌کات و یارمه‌تییان ده‌دات و ده‌ست به نووسینیش ده‌کات، له سه‌ره‌تادا به دیمه‌نی کورتی کۆمیدی و دواتریش به کورته‌چیرۆک، ئه‌م نووسینانه له گۆڤاره‌کانی ئه‌و سه‌رده‌مه‌دا و به ناوی خوازراوه‌وه بڵاو ده‌کاته‌وه.
چێخه‌ف له ساڵی 1884ـه‌وه وه‌ک پزیشک کار ده‌کات و نۆڤلێته‌کانی بڵاو ده‌کاته‌وه، به‌ڵام زیاتر له ساڵی 1886ـه‌وه به ناوی ڕاسته‌قینه‌ی خۆیه‌وه، له گۆڤار و ڕۆژنامه گه‌وره‌کانی ئه‌و سه‌رده‌مه‌دا ده‌ست ده‌کات به بڵاو کردنه‌وه. له ساڵی 1887ـیشدا یه‌که‌م شانۆنامه‌که‌ی، ئیڤانۆڤ، له مۆسکۆ نماییش ده‌کرێت. شانۆنامه‌ی ئیڤانۆڤ زیاتر هانی چێخه‌ف ده‌دات که له شانۆ نزیک ببێته‌وه، له ساڵی 1888 چوار شانۆنامه‌ی یه‌ک په‌رده‌یی ده‌نووسێت و له‌هه‌مان ساڵدا خه‌ڵاتی پۆشکین وه‌رده‌گرێت.
چێخه‌ف له ساڵی 1891 گه‌شتێک به زوربه‌ی وڵاته ئه‌وروپییه‌کاندا ده‌کات، سه‌ره‌تا ده‌چێته ڤێنا، له‌وێوه ده‌ڕوات بۆ ڤینیسیا، فلۆرنس، رۆما، مۆنتیکارلۆ و پاریس. چێخه‌ف له ساڵی 1892ـه‌وه تا ساڵی 1897 وه‌ک پزیشک کاری کردووه و به‌شێوه‌یه‌کی چڕ سه‌رقاڵی مه‌سه‌له کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کانیش بووه، یارمه‌تیی جوتیاره‌کانی داوه، قوتابخانه‌ی دروست کردووه و به‌رده‌وامیش سه‌رگه‌رمی نووسین بووه. له ساڵی 1894ـیشه‌وه باری ته‌ندروستیی زۆر خراپ ده‌بێت، له هه‌مان ساڵدا و بۆ جاری دووه‌م سه‌ردانی ده‌ره‌وه‌ی وڵات ده‌کات. چێخه‌ف به چاوی ڕێز و خۆشه‌ویستییه‌وه سه‌یری تۆڵستۆی کردووه و له ساڵی 1895 به تایبه‌تی سه‌ردانی ده‌کات.
له ساڵی 1896 شانۆنامه‌ی باڵنده‌ی ده‌ریا له شاری سان پیته‌ربۆرگ نماییش ده‌کرێت، شانۆنامه‌که سه‌رکه‌وتن به‌ده‌ست ناهێنێت، ئه‌مه‌ش چێخه‌ف زۆر نیگه‌ران ده‌کات و بیر له دوورکه‌وتنه‌وه له شانۆ ده‌کاته‌وه. له ساڵی 1897 چه‌ندین ڕووداوی گرنگ ڕوو دەدەن، سه‌ره‌تا ستانیسلاڤیسکی و فلادیمێر نیمیرۆفیتش داتنشکۆ شانۆی هونه‌ر له مۆسکۆ داده‌مه‌زرێنن، چێخه‌ف باری ته‌ندروستیی زۆر خراپ ده‌بێت و له نه‌خۆشخانه ده‌که‌وێت، هه‌ر له‌م ساڵه‌شدا شانۆنامه‌ی لالۆ ڤانیا له‌گه‌ڵ شانۆنامه‌کانی تریدا له دووتوێی به‌رگێکدا بڵاو ده‌کاته‌وه. باوکی چێخه‌ف له ساڵی 1898 ده‌مرێت، به‌ڵام کۆمه‌ڵێک ڕووداوی گرنگی تر هه‌ر له‌م ساڵه‌دا له ژیانی چێخه‌فدا ڕوو ده‌دەن، بۆ نموونه پارچه زه‌وییه‌ک له نیوه‌دوورگه‌ی کرێم و له شاری یاڵتا ده‌کڕێت، خانوویه‌کی گه‌وره‌ی به به‌ردی سپی له سه‌ر دروست ده‌کات، ئه‌و خانووبه‌ره‌یه دواتر به خانووه سپییه‌که ده‌ناسرێت و ئێستا مۆزه‌خانه‌یه. هه‌ر له‌م ساڵه‌دا شانۆی هونه‌ر شانۆنامه‌ی باڵنده‌ی ده‌ریا به سه‌رکه‌وتنێکی گه‌وره‌وه پێشکه‌ش ده‌که‌ن و چێخه‌فیش ئۆلگا کینپه‌ری ئه‌کته‌ر ده‌ناسێت. ساڵی دواتر و له‌به‌ر باری ته‌ندروستی به ته‌واوه‌تی له خانووه سپییه‌که‌ی له یاڵتا جێگیر ده‌بێت، له نزیکه‌وه مه‌کسیم گۆرکی ده‌ناسێت و شانۆی هونه‌ریش شانۆنامه‌ی لالۆ ڤانیا نماییش ده‌کات.
له ساڵی 1900 چێخه‌ف به ته‌نیا له یاڵتا ده‌ژی و له هه‌مان کاتدا خه‌ریکی نووسینی شانۆنامه‌یه‌کی نوێش ده‌بێت. ستانیسلاڤیسکی له په‌یوه‌ندییه‌کی به‌رده‌وامدا ده‌بێت له‌گه‌ڵ چێخه‌فدا و ده‌یه‌وێت به زووترین کات ئاو شانۆنامه‌یه ته‌واو بکات، چێخه‌ف له نامه‌یه‌کیدا ده‌نووسێت: “شانۆنامه‌که له ئه‌تمۆسفێرێکی سه‌ربازیدا ڕوو ده‌دات و چوار ڕۆڵی سه‌ره‌کی بۆ ژن له خۆ ده‌گرێت.” چێخه‌ف له 23ـی مانگی ئۆکتۆبه‌ردا ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ مۆسکۆ و له شانۆی هونه‌ر یه‌که‌م ده‌ستنووسی شانۆنامه‌ی سێ خوشک بۆ ئه‌ندامان و ئه‌کته‌ره‌کانی شانۆی هونه‌ر ده‌خوێنرێته‌وه و چێخه‌فیش له کۆتاییی مانگی دێسه‌مبه‌ری هه‌مان ساڵدا به ته‌واوه‌تی شانۆنامه‌که ته‌واو ده‌کات.
له 31ـی مانگی یانیوه‌ری ساڵی 1901 شانۆی هونه‌ری مۆسکۆ، شانۆنامه‌ی سێ خوشک پێشکه‌ش ده‌کات، چێخه‌ف له‌م کاته‌دا له ئیتاڵیاوه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ یاڵتا و هیچ ته‌له‌گرامێکی به ده‌ست ناگات، ئه‌مه‌ش وا له چێخه‌ف ده‌گه‌یه‌نێت که شانۆنامه‌ی سێ خوشک له مۆسکۆ سه‌رکه‌وتنی به ده‌ست نه‌هێناوه. چێخه‌ف تا به ته‌واوه‌تی له ناوه‌ڕاستی مانگی فێبریوه‌ریدا، ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ یاڵتا، نازانێت که شانۆنامه‌که‌ی سه‌رکه‌وتنێکی گه‌وره‌ی به ده‌ست هێناوه. هه‌ر له‌م ساڵه‌دا بڕیاری ته‌واوه‌تی خۆی ده‌دات و له‌گه‌ڵ ئۆلگا کینپه‌ر زه‌ماوه‌ند ده‌گێڕێت، به‌ڵام باری ته‌ندروستیی به‌ره‌و خراپتر ده‌چێت.
چێخه‌ف له ساڵی 1904 دوا سه‌رکه‌وتنی خۆی له شانۆی هونه‌ری مۆسکۆ ده‌بینێت؛ شانۆنامه‌ی باخی گێلاس سه‌رکه‌وتنێکی گه‌وره به ده‌ست ده‌هێنێت، به‌ڵام چێخه‌ف به ته‌واوه‌تی بێهێز ده‌بێت و نه‌خۆشییه‌که‌ی زۆری بۆ ده‌هێنێت، تا له 2ـی مانگی یولی ساڵی 1904 کۆچی دواییی ده‌کات.
سێ خوشکه‌که، ئۆلگا، ماشا و ئیرینا پێکه‌وه له‌گه‌ڵ براکه‌یان ئه‌ندرێی، له شارێکی دووره‌ده‌ستی بچووکدا، دوای ئه‌وه‌ی که باوکیان وه‌ک ژه‌نه‌راڵ و سه‌رله‌شکر له مۆسکۆوه گوێزراوه‌ته‌وه بۆ ئه‌وێ ده‌ژین. ئێستا باوکیان مردووه و هیچ شتێک وه‌ک جاران نه‌ماوه و ئه‌و خانه‌واده‌یه له سه‌ر ڕێگەی ژیاندا به‌جێ ماون. پریشکی سوپا به‌رده‌وام به‌ر ماڵه‌که‌یان ده‌که‌وێت، ئه‌فسه‌ر و سه‌ربازه‌کان سه‌ردانیان ده‌که‌ن و ژیانیان قه‌ره‌باڵخ و داگیر ده‌که‌ن، وه‌کی تر ئه‌و سێ خوشکه و براکه‌شیان زیاتر باسی ئه‌وه ده‌که‌ن که ژیانیان بگۆڕن و بگه‌ڕێنه‌وه بۆ مۆسکۆ، تا سه‌رله‌نوێ و له‌وێ ژیانیان ده‌ست پێ بکه‌نه‌وه.
که ئه‌ندرێی براشیان ناتالیا ده‌خوازێت و ده‌یگوێزێته‌وه ناو ماڵه‌که، ژیانی هه‌رسێ خوشکه‌که به ته‌واوه‌تی ده‌گۆڕدرێت. ئه‌ندرێی پاره‌کانی ئه‌دۆڕێنێت و خوشکه‌کانیشی ده‌سه‌ڵاتیان که‌متر و که‌متر ده‌بێته‌وه و توانای ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی ئه‌ندرێییان نامێنێت.
جگه له سێ خوشکه‌که، ئه‌ندرێی و نه‌تالیا دوو کاره‌کته‌ری تر ڕۆڵێکی گه‌وره و له‌به‌رچاویان له شانۆنامه‌ی سێ خوشکدا هه‌یه، ئه‌م دوو کاره‌کته‌ره‌ش هه‌رگیز ده‌رناکه‌ون. یه‌که‌میان پرۆزۆرۆڤی باوکی ئه‌ندرێی و سێ خوشکه‌که‌یه، پرۆزۆرۆڤ سه‌رکرده‌ی به‌تالیۆنێکی سه‌ربازی بووه و که شانۆنامه‌که ده‌ست پێ ده‌کات، ئه‌و ساڵێکه مردووه. دووه‌میان پڕۆتۆپۆپۆڤ، پارێزگاری شاره‌که یان به‌ڕێوه‌به‌ری گونده‌کانه، ئه‌م که‌سایه‌تییانه کاریگه‌رییه‌کی ڕاسته‌وخۆیان هه‌بووه و هه‌یه به‌سه‌ر ژیان و چاره‌نووسی کاره‌کته‌ره‌کان و ڕه‌وتی ڕووداوه‌کانه‌وه. پرۆزۆرۆڤی باوکیان هه‌ر له سه‌ره‌تای شانۆنامه‌که‌وه ده‌رده‌که‌وێت و بوونێکی ئاماده و به‌هێزی هه‌یه.
ئۆلگا: ئیرینا، باوکم ساڵیکی ته‌واو له‌مه‌وبه‌ر، له‌م ڕۆژه‌دا له پێنجی مایسی پاردا و له ڕۆژی بیره‌وه‌ریی له‌دایکبوونی تۆدا مرد. ڕۆژێکی سارد بوو و به‌فر ده‌باری. من وام ده‌زانی به‌رگه‌ی ئه‌مه ناگرم. تۆ بێهۆش که‌وتبووی و وه‌ک مردوو وا بووی، به‌ڵام وا ساڵێک تێپه‌ڕی و ئێستا له‌سه‌رخۆ یادی ده‌که‌ینه‌وه.
شانۆنامه‌ی سێ خوشک
په‌رده‌ی یه‌که‌م
جه‌نه‌راڵ پرۆزۆرۆڤ پلانی گه‌وره‌ی بۆ پاشه‌ڕۆژی منداڵه‌کانی هه‌بووه، بۆ نموونه فێری زمانه‌کانی فه‌ڕه‌نسی، ئه‌ڵمانی و ئینگلیزی کردوون، ئیرینا ته‌نانه‌ت ئیتاڵییش ده‌زانێ و هه‌ر له‌سه‌ر داخوازی ئه‌و ئه‌ندرێی ڕێگەی بواری ئه‌کادیمیی هه‌ڵبژاردووه و باوکی خوازیار بووه که ئه‌ندرێی ببێته پرۆفیسۆر.
که باوکیان جه‌نه‌راڵ و سه‌رکرده‌ی له‌شکری ئه‌و شاره بووه، کاریگه‌ری و مانایه‌کی گرنگی له دوای خۆیه‌وه بۆ هه‌موو شانۆنامه‌که به‌جێ هێشتووه. ئه‌و ئێستا مردووه، به‌ڵام سه‌رباز، ئه‌فسه‌ر و هه‌موو لیوای شاره‌که بوونێکی ڕاسته‌وخۆیان له ماڵه‌که‌دا هه‌یه و کاریگه‌رییان به‌سه‌ر هه‌موو که‌سایه‌تییه‌کانه‌وه هه‌یه و ڕه‌وه‌تی چاره‌نووس و پێگه‌ی ژیان و گوزه‌رانیان به‌رجه‌سته ده‌کات.
جگه له ژیانی سه‌ربازی، شارێکی بچووکی دووره‌ده‌ستی ڕوسیا بنه‌ما گرنگه‌کانی ژیانی خێزانی بنه‌ماڵه‌ی پرۆزۆرۆڤ پێک ده‌هێنێ. له‌و ڕۆژه‌وه‌ی باوکیان مردووه خه‌ون و حه‌زه گه‌وره‌کانی هه‌ر سێ خوشکه‌که ئه‌وه‌یه که بگه‌ڕێنه‌وه بۆ مۆسکۆ. مۆسکۆ ته‌نها شارێک یان پانتایییه‌کی جوگرافی نییه بۆ ئه‌و سێ خوشکه، به‌ڵکو سمبوڵێکه، سمبوڵی ڕابردوو، ئه‌و کاتانه‌ی که هه‌موو ده‌رگەکان کراوه بوون، ژیان ڕووناک و خه‌نده‌ی پێکه‌نین ئاسووده‌یی و خۆشگوزه‌رانی پێی به‌خشیبوون.
سوپا هێماگه‌لی چاکه، خۆشی، ژیانێکی گه‌رم و پر له مانا و گوزه‌رانێکی بۆرژوازی و زیندوو، له هه‌مان کاتدا ئه‌تمۆسفێرێکی پۆزه‌تیفه، به‌ڵام شاره بچووکه‌که هێماگه‌لی دڵته‌نگی، به‌رته‌سکی، بێ مانایی و جیهانێکی نێگه‌تیفه، له نێو ئه‌م دوو جیهانه‌شدا کاره‌کته‌ره‌کان له په‌یوه‌ندییه‌کی بازنه‌ییدا ده‌سوڕێنه‌وه، کاره‌کته‌ره‌کان له ده‌روازه‌کانی په‌یوه‌ندییه‌کانیانه‌وه به سێ خوشکه‌که، ڕه‌نگ و ئاستی که‌سایه‌تییه‌کانیان وه‌رده‌گرن، هه‌رسێ خوشکه‌که و ئه‌ندرێیی برایان و به هۆی کاره‌که‌ی باوکیانه‌وه، زۆر له نزیکه‌وه له‌گه‌ڵ له‌شکر و ئه‌فسه‌ر و سه‌ربازه‌کاندا ژیاون، هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌شه مردنی باوکیان ته‌نها مردنی جه‌سته‌ی مرۆڤێک نییه، به‌ڵکو نه‌مانی ئه‌و په‌یوه‌ندییه ڕاسته‌وخۆیه‌شه به سوپاوه و به‌م شێوه‌یه‌ش جه‌مسه‌رێکی گرنگی په‌یوه‌ندییه‌کان به دونیای ده‌ره‌وه پچڕاوه. له دوای مردنی باوکیانه‌وه له توزینباخ و سه‌لیۆنی زیاتر که‌سی تر سه‌ردانیان ناکات و ئه‌م دوانه‌ش هه‌ردووکیان دڵیان به ئیریناوه‌یه. بێگومان مردنی پڕۆزۆرۆڤ هه‌موو خێزانه‌که‌ی له چه‌قی ڕووداوه‌کان، په‌یوه‌ندی و گرنگیپێدانه‌وه گواستووەته‌وه بۆ په‌راوێز، ئه‌و جیهانه‌شی که سێ خوشکه‌که و ئه‌ندرێی تێدا ده‌ژی، له کۆتاییدا ده‌بێته دیمه‌نێکی تێکشکاو: نه‌تالیا، ژنه‌که‌ی ئه‌ندرێی ده‌ست به‌سه‌ر ماڵه‌که‌دا ده‌گرێت، ئۆلگای ناچار کردووه بگوێزێته‌وه، ماشا نایه‌وێت جارێکی تر بۆ ئه‌و ماڵه بێته‌وه، ئیرینا ده‌بێته مامۆستا و له ماڵه‌که‌یان ئه‌گوێزێته‌وه، ئه‌ندرێی که ده‌بوایه ببوایه به پڕۆفیسۆر، ئێستا مووچه‌خۆرێکی بچووکی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی گونده‌کانه و به باخچه‌که‌دا پاڵ به عه‌ره‌بانه‌ی منداڵێکه‌وه ده‌نێت که نه‌تالیای ژنی له که‌سێکی تر بوویه‌تی و له ماڵه‌که‌شدا له ژوورێکی بچووکی ته‌نهادا ده‌گیرسێته‌وه و که‌مانچه ده‌ژه‌نێت. ته‌نانه‌ت شاره بچوکه‌که‌ش چۆڵوهۆڵ بووه و لیوا سه‌ربازییه‌که گواستوویانه‌ته‌وه و شاریان جێ هێشتووه.
Copyright © DidiMn.com. All rights reserved.
